CO TRZEBA WIEDZIEĆ O RYMACH

RYMY

Rym – to jednakowe lub podobne brzmienie ostatnich sylab w wyrazach kończących wers utworu poetyckiego. W poezji tradycyjnej był niezbędny, obecnie niemal całkowicie strącił swoje znaczenie, gdyż większość poezji pisana jest tzw. wierszem wolnym.

Rodzaje rymów:

a)      związane z akcentowaniem

·         rymy męskie (oksytoniczne) – jednozgłoskowe akcentowane na ostatnią sylabę np.  był - pył

·         rymy żeńskie (paroksytoniczne) – półtorazgłoskowe akcentowane na przedostatnią sylabę

               np. mi/ło/ści - ru/mia/no/ści

·         rymy daktyliczne (proparoksytoniczne) – rzadkie: półtorazgłoskowe akcentowane na trzecią sylabę  

               od końca np. fi’/zy/ka - sta/ty’/sty/ka, za/ru/mie’/nić /się - za/zie/le’/nić /się

  b)  związane z przestrzenią i dokładnością rymowania

·         bogate – obszerna przestrzeń rymowania: patronom - matronom

·         ubogie – mała przestrzeń rymowania: ma - ta

·         banalne (częstochowskie) – często używane: kochać-szlochać, ojczyzna-blizna itp.

·         rzadkie (wyszukane) – wyrazy rzadko używane: ognistowłosa -  złocistokłosa

·         egzotyczne – użyte słowa obce: Lamborghini - bogini

·         dokładne (pełne, ścisłe) – identyczność głosek w obszarze rymowania: drzewa -  śpiewa

·         niedokładne (przybliżone) – domy - rowy

·         asonanse – oparte na współbrzmieniu samogłosek: zieleń - beret

·         konsonanse – oparte na współbrzmieniu spółgłosek: plusk-plask

·         gramatyczne – rymują się takie same części mowy: spotkali – dostali (oba czasowniki)

·         niegramatyczne – rymują się różne części mowy: naciera – do zera

·         składane -  przestrzeń rymowania obejmuje granice więcej niż jednego wyrazu:  do wieży - powierzy

·         homonimiczne i homofoniczne – rymują się wyrazy o jednakowym brzmieniu i/lub zapisie a różnym  

                     znaczeniu: może – morze, myli się (w wodzie) – myli się (jest w  błędzie)

c)   związane z miejscem rymu w wierszu:

·         rymy końcowe – na końcu wersu

Oddzielili cię, syneczku, od snów, co jak motyl drżą,
haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią,
malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg,
wyszywali wisielcami drzew płynące morze.

  (Krzysztof Kamil Baczyński: Elegia o chłopcu polskim)

·         rymy wewnętrzne – w środku wersu

Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja!
U twego syna, Gospodzina, matko zwolena Maryja!

(Bogurodzica)

·         rymy inicjalne (początkowe) – rzadkie: na początku wersu

Folgujmy paniom nie sobie, ma rada;

Miłujmy wiernie nie jest w nich przysada

Godności trzeba nie za nic tu cnota,

Miłości pragną nie pragną tu złota.

 (Jan Kochanowski, Raki) 

Rodzaje układów rymów:

·         rymy parzyste (sąsiadujące) AABB (rymują się sąsiednie wersy)

Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.

Ile cię trzeba cenić , ten tylko się dowie,

Kto cię stracił . Dziś piękność twą w całej ozdobie

Widzę i opisuję , bo tęsknię po tobie. 

 (Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz)

·         rymy krzyżowe (przeplatane) ABAB (rymuje się co drugi wers)

Zapach wody, zielony w cieniu, złoty w słońcu,

W bezwietrzu sennym ledwo miesza się, kołysze,

Gdy z łąk koniki polne w sierpniowym gorącu

Tysiącem srebrnych nożyc szybko strzygą ciszę.

 (Leopold Staff: Wysokie drzewa)

·         rymy okalające ABBA (rymują się wersy 1-4 oraz 2-3)

Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu,

Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi,

Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi,

Omijam koralowe ostrowy burzanu. 

 (Adam Mickiewicz: Stepy akermańskie)

·         monorymy AAAA (rzadkie: rymują się wszystkie wersy)

W pełni poczytalny,

za czyny swe odpowiedzialny,

jak ty nieprzemakalny,

pędzi tu jak halny,

wyprzedza świat realny,

nawiedza wirtualny,

system binarny,

materiał łatwopalny...

 (Paktofonika: Jestem bogiem)