"Szatan z siódmej klasy" Kornela Makuszyńskiego to typowa powieść detektywistyczna, w której główny bohater, obdarzony umiejętnością wyciągania logicznych wniosków, "po nitce do kłębka" odnajduje rozwiązanie zagadki. Poniżej przedstawiam etapy rozumowania Adama Cisowskiego, które doprowadziły go do ... to się okaże w ostatnim etapie, ale że ten tekst to klasyczny spoiler, więc kto nie przeczytał powieści, niech sobie nie psuje efektu.
Poszukiwanie rozwiązania zagadki jest wątkiem głównym "Szatana z siódmej klasy", ale są i inne wątki np.
- Wątek miłosny - którego bohaterami są Adam Cisowski i Wanda Gąsowska
- Wątek szkolny - szkolne przygody Adama i jego przyjaciół, obóz harcerski niedaleko Bejgoły
- Wątek historyczny - historia dworu w Bejgole od 1813 r.
- Wątek przygodowy - cała historia z oprychami czyhającymi na skarb
WĄTEK DETEKTYWISTYCZNY:
Etap I: Adam dowiaduje się o dziwnych wydarzeniach w Bejgole.
- Do dworku zawitał Francuza zainteresowany wyłącznie drzwiami.
- Po nim pojawił się kupiec, który chciał nabyć dworek za znaczną sumę.
- Wkrótce nadeszły listy z Warszawy i Wilna z ofertami kupna dworku za jeszcze wyższą sumę.
- Potem z dworku ukradziono drzwi, ale sprawcy porzucili je w pobliskim parku całe odrapane z farby.
- Profesor Gąsowski otrzymał list z Bejgoły z informacją o próbie kradzieży kolejnych drzwi.
Wniosek Adama: Na drzwiach dworku musi być ukryta jakaś niezwykle cenna informacja. Ma ona związek z jakimś Francuzem,
Etap II: Adam poszukuje informacji o historii dworku w Bejgole i udziale w niej Francuza.
- Profesor Gąsowski mówi, że dworek ma ok. 300 lat i że w jego rodzie nie było żadnego Francuza.
- Adam odnajduje na strychu pamiętnik księdza Jana Koszyczka, zawierający opis pobytu w dworku dwóch żołnierzy napoleońskich, wracających z Rosji po klęsce w 1813 r. Oficer, Kamil de Berier, miał ciężko odmrożone nogi. Chorego zakwaterowano w dworskiej bawialni. Miał przy sobie tobołek, z którym nie rozstawał się ani na chwilę. Kiedy na własną prośbę przeniesiono oficera do domku ogrodnika - tobołek zniknął. Wkrótce Kamil wysłał swego towarzysza do Francji z listem do brata - Armanda de Berier. Sam zaczął tracić siły i tuż przed śmiercią poprosił dziedzica, aby, gdy brat przyjedzie do Polski, zakwaterować go właśnie w domu ogrodnika. Gdyby jednak nie przyjechał - wszystko ma przypaść właścicielom dworku. Po czym wskazał na drzwi.
- Okazuje się, ze w domku ogrodnika nie ma drzwi i nie było ich, odkąd mieszkańcy pamiętają.
- Tajemniczy "malarz" kradnie pamiętnik.
Wniosek Adama: Ktoś (Francuz?) niedawno odczytał list Kamila de Berier i próbuje za wszelką cenę zrealizować zawarte w nich wskazówki, przy współpracy z podejrzanymi opryszkami. Tajemnica najwyraźniej dotyczy tobołka oficera.
Etap III: Adam przypadkowo dociera do listu Kamila de Berier.
- W poszukiwaniu kryjówki złoczyńców Adam trafia do dworu w Widliszkach, gdzie oferuje swoją pomoc w przetłumaczeniu starego francuskiego listu dostarczonego przez jakichś mężczyzn z pobliskiej Żywotówki. To list Kamila, w którym każe on bratu natychmiast przyjechać do dworu Gąsowskich i odebrać to, co zapewni świetność rodowi de Berier. Dalsze wskazówki są zaszyfrowane: Dan. Al. Inf. C. III. 10-11. Kluczem do szyfru jest książka, którą bracia wspólnie czytali w dzieciństwie.
- Adam odgaduje, o jaką książkę chodzi. To średniowieczne dzieło, które napisał Dante Alighieri - "Boska komedia". Było bardzo modne za życia braci de Berier, czyli w epoce romantyzmu. Składa się z trzech ksiąg: pierwsza to "Piekło", po łacinie: Infernum. (pozostałe to "Czyściec" i "Raj"). W każdej księdze można wyodrębnić części zwane pieśniami (po łacinie: Canticum). Końcówka szyfru to numer pieśni (III) i numery wersów zawierających zaszyfrowany tekst (10-11). Wystarczyło zdobyć książkę i odczytać wiadomość: "Na odrzwiach bramy ten się napis czyta... O treści memu duchowi kryjomej..."
Wniosek Adama: Potwierdza się przypuszczenie - zmarły Kamil de Berier ukrył w dworku coś cennego, a wskazówkę pozostawił na drzwiach od domku ogrodnika. Tylko gdzie są te drzwi?
Etap IV: Przypadkowe odnalezienie drzwi.
- W niewoli u opryszków Adam spotyka się z uwięzionym Francuzem, który opowiada mu historię odnalezienia listu i niefortunnej spółki z bandziorami. Uwolnieni przez harcerzy z pobliskiego obozu, postanawiają ukryć Francuza u księdza Kazuro. Ksiądz,opatrując rękę cudzoziemca, opowiada historię z 1863 r., kiedy to państwo Gąsowscy ukrywali u siebie rannego księdza-powstańca (powstanie styczniowe). Pewnej nocy przenieśli go na plebanię, jako noszy używając drzwi. Te drzwi zostały zamontowane w parafialnej szkółce i są tam do tej pory.
- Adam znajduje napis pod mosiężnym okuciem zamka. Brzmi on: "W wielkim domu znajdziesz dwie malowane brody. Nie patrz poza siebie. Patrz przed siebie i czytaj w brodzie."
Wniosek Adama: Francuz pozostawił wiadomość w bawialni dworu (wielkiego domu), gdzie początkowo przebywał.
Etap V: Znalezienie napisu na obrazie.
- Po skutecznym pozbyciu się opryszków, Adam szuka wskazówki w bawialni. Widzi portret rycerza z brodą. Naprzeciwko wisi lustro, w którym odbija się portret. Są więc dwie brody. Na brodzie rycerza z portretu odnajduje napis: "Znajdziesz w domu tego, co powróci wkrótce z Egiptu i nie chciał na uczcie z płaskiego jeść talerza."
- Po długim namyśle Adam przypomina sobie starą bajkę Ezopa o lisie, który "ugościł" bociana, podając mu zupę na płaskim talerzu (a bocian zrewanżował się, częstując go zupą w długim i wąskim dzbanku :-).
Wniosek Adama: Skarbu należy szukać w drzewie z bocianim gniazdem, ale tylko na tej wysokości, do jakiej mógł sięgnąć ręką słaby i chory człowiek.
Etap VI: Odnalezienie skarbu
- Adam wskazuje na stary dąb przed dworem - to właśnie drzewo widział przez okno umierający oficer. Nisko w pniu jest otwór zalepiony gliną. W środku Adam znajduje skórzany mieszek wypełniony diamentami i rubinami - skarb Kamila de Berier.
Wniosek Adama: Miłość jest ważniejsza niż bogactwa :-)
