CO TRZEBA WIEDZIEĆ O "ZBRODNI I KARZE"

1. Kilka słów o autorze:  Fiodor Dostojewski (1821-1881), znakomity pisarz rosyjski o światowym rozgłosie, autor takich dzieł jak: "Zbrodnia i kara" (najsłynniejsza), "Idiota", "Biesy", "Bracia Karamazow" oraz "Wspomnienia z domu umarłych" (na podstawie swoich doświadczeń z katorgi) - książki cytowanej w "Innym świecie" G. Herlinga-Grudzińskiego (o sowieckim łagrze). Piewca wartości chrześcijańskich, często używał motywu walki dobra ze złem.

2. Geneza powieści: Pisarz przebywał na czteroletniej katordze za działalność rewolucyjną i tam, podczas obserwacji współwięźniów, zrodził się pomysł napisania powieści o zbrodniarzu. Zainspirował się też dziełami Puszkina oraz postacią autentycznego mordercy, francuskiego literata, który uważał się za jednostkę wybitną i tym argumentował swoje postępowanie. W utworze widać ponadto ślady osobistych przeżyć autora: problemy finansowe, alkoholizm ojca, katorga na Syberii itp.

3. Jaka jest tematyka "Zbrodni i kary"? To realistyczna powieść psychologiczna, rozgrywająca się w dużej mierze w umyśle bohatera. Rodion Raskolnikow planuje i realizuje zbrodnię, w przekonaniu, że ma do tego prawo jako jednostka wyjątkowa, nadczłowiek tępiący "ludzkie wszy". Nie wytrzymuje obciążenia potwornym czynem, popada w załamanie psychiczne, demaskuje się, a w końcu dobrowolnie przyznaje do zbrodni. Skazany na 8 lat ciężkich robót nie potrafi traktować katorgi jako pokuty za zbrodnię, gdyż swoją winę dostrzega jedynie w tym, że był za słaby, aby żyć z piętnem zbrodniarza. Miłość pozwala mu w końcu zrozumieć grzech, odrodzić się moralnie i rozpocząć nowe życie.

4. Jaka jest problematyka utworu?  Przesłanie jest niezwykle czytelne i uniwersalne - żaden czlowiek nie ma prawa do zabijania, każda zbrodnia jest złem, które niszczy również zbrodniarza.  

5. Dlaczego "Zbrodnia i kara" to powieść polifoniczna? Polifoniczna to inaczej wielogłosowa (termin zaczerpnięty z muzyki). Nazwę gatunku wymyślił Michaił Bachtin, rosyjski literaturoznawca, właśnie w oparciu o twórczość Dostojewskiego. Oznacza to, że w utworze dialogi i monologi są ważniejsze niż wydarzenia akcji, bo to głównie przez rozmowy poznajemy bohaterów, ich bogate i niejednoznaczne osobowości, wewnętrzne rozdarcie itp. (Zauważcie, że taka technika trochę przypomina teatr, gdzie trzeba uważnie słuchać postaci, żeby zrozumieć akcję). Żadna postać nie jest wartościowana przez narratora, każda ma prawo do własnych pogladów i... do ich zmiany pod wpływem innych postaci. Autor konfrontuje postawy, poglądy, filozofie, idee ludzi żyjących w podobnych lub różnych warunkach materialnych, ale ocenę moralną pozostawia czytelnikowi.

Cechy powieści polifonicznej:
- rozbudowane dialogi bohaterów
- monologi wewnętrzne
- mowa pozornie zależna (monolog wewnętrzny przedstwiony jako narracja)
- brak wartościowania bohaterów (każdy głos w dyskusji jest równorzędny)
- różnorodne ukazanie świata przedstawionego
- obecność skrajnie różnych konwencji, np. realizm i oniryzm

6. Jak należy rozumieć tytuł? Po rosyjsku brzmi on: Преступле́ние и наказа́ние (Priestuplienije i nakazanije), a te słowa mają o wiele szersze znaczenie niż ich polski przekład.  "Преступле́ние" - to nie tylko zbrodnia, a każde niedopuszczalne przekroczenie prawa poprzez działanie w myśl własnych zasad, ale wbrew obowiązującym w społeczeństwie normom. Czy to nie wyjaśnia problemu Raskolnikowa? Natomiast "наказа́ние" - to nie tylko kara, ale i przestroga, nauczka, bo przecież przesłanie moralne niesie ostrzeżeniem przed takim zachowaniem. 
W ogóle istnieje przekonanie, że wszelkie tłumaczenia tytułu, nie tylko polskie, są niezbyt trafne i nie oddają niuansów języka rosyjskiego.

7. Czas i miejsce akcji. Wydarzenia dzieją się w ciągu 14 dni: od poniedziałku 7 lipca 1865 r. do niedzieli 20 lipca. Datę roczną określił sam Dostojewski w liście do wydawcy, pisząc, że wydarzenia mają miejsce w bieżącym roku. Początek akcji trzeba wyśledzić z tekstu - wyznacza go informacja, że Marmieładow spotkał się z Raskolnikowem sześć dni po otrzymaniu pensji, zatem musiało to być sześć dni po 1 lipca (bo urzędnikom w Rosji wypłacano pensję pierwszego dnia każdego miesiąca).

8. Dokładny czas akcji  "Zbrodni  i kary" w różnych testach dostępnych w Internecie określono na 9 i pół dnia.  Niewierny Tomasz jestem, więc z pazurem na tekście przeanalizowałam całą powieść i wyszło mi, to co widzicie poniżej, czyli:

• 3 i pół dnia do choroby  (potem 3 dni wyjęte z życiorysu przez chorobę) 
• 3 dni po odzyskania przytomności (potem ok. 3 dni w zamroczeniu, kiedy Rodion nie pamięta wydarzeń) 
• 2 dni  od pogrzebu Katarzyny Iwanowny do samooskarżenia 

      =  8 i pół dnia akcji  ze świadomym udziałem głównego bohatera.  

No dobrze, ale jest jeszcze EPILOG. I tam właśnie, oprócz ogólnego opisu tego, co działo się z Raskolnikowem przez półtora roku od zbrodni pojawia się:

• 1 dzień opisany na tyle szczegółowo, że większość opracowań włącza go w akcję. To dzień kluczowy w życiu bohatera - przechodzi on przemianę wewnętrzną, wreszcie pojmuje swoją winę i odkrywa wielką miłość do Soni, a tym samym sens życia. 

Czyli rzeczywiście można uznać, że akcja toczy się w ciągu 9 i pół dnia.

9. Miejsce akcji "Zbrodni i kary" to głównie obskurna uboga dzielnica Petersburga z Placem Siennym pośrodku. Dookoła stoją kamienice, w których bohaterowie wynajmują mieszkania lub załatwiają interesy.

DOM SZILLA:
mieszkanie Praskowii Pawłownej Zarnicynej:
                    - pokoik Rodiona Romanowicza Raskolnikowa

DOM (MIEJSCE ZBRODNI): 730 kroków od Domu Szilla
mieszkanie Alony i Lizawiety Iwanownych (dwa pokoiki)

DOM KOSELA:
mieszkanie Luizy Amelii Iwanownej Lippewechsel:
                    - pokój przechodni Marmieładowów
                    - pokój Andrieja Liebieziatnikowa (dzielony przez kilka dni z Łużynem)

DOM BAKALEJEWA:
niechlujne mieszkania/pokoje do wynajęcia:
                    - tani pokój wynajęty przez Łużyna dla Duni i Pulcherii Raskolnikow

DOM POCZNIKOWA:
                    - mieszkanie wynajęte przez Razumichina

DOM NAD KANAŁEM:
mieszkanie krawca Kapernaumowa:
                    - pokój Soni Marmieładow
mieszkanie pani Resslich:
                    - apartament Swidrygajłowa (ostatnią noc spędza w obskurnym hotelu "Adrianopol"

CYRKUŁ:
                    - miejsce pracy policjantów: Fomicza, "Procha" i Zamietowa

                    - służbowe mieszkanie Porfirego Pietrowicza

10. Bohaterowie powieści:

• Rodion Romanowicz Raskolnikow - 23-letni były student prawa, człowiek o dwoistej naturze: wrażliwy altruista i zbrodniarz
• Eudoksja (Dunia) Romanowna Raskolnikow - siostra Rodiona, była guwernantka Świdrygajłowów podejrzewana o romans z panem domu, oczyszczona z zarzutów, wychodzi za mąż za Razumichina.
• Pulcheria Aleksandrowna Raskolnikow - 43-letnia matka Rodiona i Duni, wdowa, uboga rencistka, umiera wkrótce po skazaniu syna na katorgę.

• Piotr Pietrowicz Łużyn - 45-letni prawnik, kuzyn Marfy Pietrownej Swidrygajłow, narzeczony Duni (zeswatała ich Marfa w ramach zadośćuczynienie za swoje niesłuszne podejrzenia względem Duni); człowiek małostkowy, skąpy i podły, tchórz i konformista; Dunia zrywa zaręczyny z nim.
• Arkadiusz Iwanowicz Swidrygajłow - 50-letni ziemianin, uwikłany w małżeństwo z niekochaną kobietą, człowiek o niejednoznacznej moralności, nieszczęśliwie zakochany w Duni, popełnia samobójstwo.
• Marfa Pietrowna Swidrygajłow - żona Arkadiusza, podejrzewała Dunię o romans z mężem; umiera nagle w dość tajemniczych okolicznościach; zapisuje Duni 3 tys. rubli.

• Dymitr Prokopowicz Razumichin (Wrazumichin) - przyjaciel i opiekun Rodiona, ożenił się z jego siostrą.
• Porfiry Pietrowicz - 35-letni śledczy prowadzący sprawę morderstwa Alony i Lizawiety, człowiek bardzo inteligentny

• Siemion Zacharewicz Marmieładow - ojciec Soni, alkoholik, zginął stratowany na ulicy przez konie.
• Sofia (Sonia) Siemionowna Marmieładow - 18-letnia córka Siemiona z pierwszego małżeństwa; trudni się nierządem, żeby utrzymać macochę i trójkę przyrodniego rodzeństwa.
• Katarzyna Iwanowna Marmieładow - druga żona Siemiona, chora na gruźlicę, umiera od krwotoku dwa dni po śmierci męża, w dniu jego pogrzebu, wykazując oznaki choroby umysłowej.

• Alona Iwanowna (60 lat) lichwiarka, Lizawieta Iwanowna (35 lat, w zaawansowanej ciąży) - przyrodnie siostry z różnych matek, zamordowane przez Rodiona.
• Zosimow - 27-letni lekarz, kolega Raskolnikowa i Razumichina
• Andriej Siemionowicz Lebieziatnikow - sąsiad Marmieładowów, utopijny socjalista, współlokator Łużyna, zdemaskował jego intrygę dotyczącą oskarżenia Soni o kradzież 100 rubli.
• Praskowia Pawłowna Zarnicyn - wdowa, gospodyni Rodiona i jego niedoszła teściowa, zabiegała o względy Razumichina.
• Luiza Amelia Iwanowna Lippewechsel - gospodyni Marmieładowów
• Zamiotow - kancelista
• Nastazja - służąca 
• Mikołaj - 22-letni malarz podejrzewany o zabójstwo lichwiarki i jej siostry.

11. Wątek Rodiona Raskolnikowa - chronologia najważniejszych wydarzeń.

FABUŁA: 

• Trzy lata temu (1862) przeniósł się do Petersburga, aby studiować prawo. Utrzymuje się z korepetycji i pieniędzy przysyłanych przez matkę i siostrę. Mieszka u wdowy Praskowii Zarnicynej.. 
• Początek 1864 r. -  postanawia poślubić córkę Zarnicynej - Natalię, która wkrótce umiera na tyfus. Rodion poznaje Dymitra Razumichina.
• Zima 1864/65 -  student Pokoriew daje Rodionowi adres lichwiarki.
• Początek 1865 - Rodion wpada w nędzę i rzuca studia.
• Kwiecień 1865 - zastawia u lichwiarki pierścionek siostry i jest świadkiem rozmowy studenta z oficerem o potrzebie mordowania takich osób jak Alona.

AKCJA: 

• (1)7 lipca 1865 wieczorem (poniedziałek) - Rodion odbywa próbną wizytę u Alony: zastawia zegarek ojca i zapowiada przyniesienie wkrótce srebrnej papierośnicy. W szynku poznaje Siemiona Marmieładowa.
• (2) 8 lipca 1865 (wtorek rano) - otrzymuje list od matki
• (3) 9 lipca 1865 (środa 19.00-20.00) - zabija Alonę i Lizawietę.
• (4) 10 lipca 1865 (czwartek) - jest przesłuchiwany na komisariacie w sprawie weksla.
• (5-7) 11-13 lipca 1865 (piątek-niedziela) - leży nieprzytomny złożony chorobą.
• (8) 14 lipca 1865 (poniedziałek po 20.00) - odzyskuje przytomność, poznaje Łużyna, odwiedza miejsce zbrodni a potem jest świadkiem śmierci Marmieładowa.
• (9) 15 lipca 1865 (wtorek) - na własne życzenie spotyka się z Porfirym Pietrowiczem (dyskusja na temat artykułu Rodiona "O zbrodni"); wieczorem uczestniczy w kolacji rodzinnej, w czasie której Dunia zrywa zaręczyny z Łużynem, a o 23.00 składa wizytę Soni Marmieładow (ich rozmowę podsłuchuje Swidrygajłow).
• (10)16 lipca 1865 (środa) -  o godz. 11.00 Rodion jest przesłuchiwany na komisariacie, następnie idzie na stypę do Marmieładowów, gdzie wyjaśnia motywy intrygi Łużyna; odwiedza Sonię i przyznaje się do zbrodni; jest świadkiem śmierci Katarzyny Iwanowny,  dowiaduje się, że Swidrygajłow zna jego tajemnicę. 
• (11-12 ewentualnie jeszcze 13) 17-18 19 lipca 1865 (czwartek-piątek/ewentualnie jeszcze sobota) - od rozmowy ze Swidrygajłowem Rodion ma zamroczoną świadomość i nie jest w stanie przypomnieć sobie przebiegu wypadków. Włóczy się po mieście, zachodzi do Soni, budzi się w krzakach itp.
• (14/15) 19 lub 20 lipca 1865 (sobota lub niedziela) - odwiedza go Porfiry Pietrowicz i już bez żadnych aluzji oskarża o zbrodnię i namawia do przyznania się dla złagodzenia wyroku. 
• (15/16) 20 lub 21 lipca 1865 (niedziela lub poniedziałek) - rano Swidrygajłow popełnia samobójstwo, a wieczorem Rodion idzie na komisariat i przyznaje się do zbrodni.

12. Przebieg wydarzeń:

Część I (rozdziały I-VII)

1. (dzień 1: 7 lipca 1865 r., poniedziałek) Planując zbrodnię, Rodion Raskolnikow, pod pozorem zastawienia zegarka, odwiedza wieczorem lichwiarkę, Alonę Iwanowną, aby rozejrzeć się po jej mieszkaniu. 

2. W drodze powrotnej wstępuje do knajpy na piwo i tam poznaje alkoholika Marmieładowa, który właśnie przepił resztę swojej pensji i od pięciu dni nocuje poza domem.

3. Marmieładow przedstawia okoliczności swego małżeństwa z Katarzyną Iwanowną, opisuje nędzę swojej rodziny i wspomina córkę z pierwszego małżeństwa, Sonię, która została prostytutką, by wspomóc ich finansowo.

4. Raskolnikow odprowadza nowego znajomego do domu i poznaje jego rodzinę (oprócz Soni).

5. Następnego dnia (dzień 2: 8 lipca, wtorek) służąca Nastazja przekazuje Rodionowi list od matki. Matka opisuje kłopoty siostry Rodiona, Duni, w domu Świdrygajłowów (zaloty pana domu i niesłuszne oskarżenie dziewczyny), następnie odwołanie oskarżeń i oczyszczenie imienia Duni przez żonę Świdrygajłowa,  a wreszcie decyzję dziewczyny o wyjściu za mąż za Piotra Łużyna (wyraźnie po to, żeby pomóc bratu w studiach i karierze prawniczej).

7. Analiza listu (podczas spaceru na wyspę Wasiliewską) doprowadza Rodiona do wniosku, że siostra i matka postanowiły poświęcić się dla niego; dostrzega też podobieństwo sytuacji Duni i Soni. Jest bezradny - z powodu nędzy nie może pomóc najbliższym.

8. Rodion zasypia pod krzakiem i (sen 1) śni o bestialsko zakatowanej przez Mikołkę kobyłce, która nie może uciągnąć załadowanego ludźmi wozu.

9. Wracając przez plac Sienny, Rodion dowiaduje się, że jutro o siódmej wieczorem siostry lichwiarki nie będzie w domu.

10. Rodion przypomina sobie, jak półtora miesiąca temu zalęgła się w nim myśl zabicia lichwiarki. Zastawił u niej pierścionek od Duni. W drodze powrotnej zaszedł do traktierni i usłyszał rozmowę studenta i oficera, którzy rozważali teoretycznie zabicie lichwiarki, której majątek uratowałby od nędzy wiele rodzin.

11. Następnego dnia (dzień 3: 9 lipca, środa) Rodion wstaje z łóżka dopiero o szóstej wieczorem i przygotowuje się do zbrodni (pętla na siekierę, zawiniątko z oszukanym zastawem, kradzież siekiery). Do domu lichwiarki przychodzi około 19.30. Po dokonaniu zbrodni przeszukuje mieszkanie w celu znalezienia kosztowności i pieniędzy. Nadchodzi Lizawieta, którą mężczyzna też zabija. Myje ręce i siekierę w wiadrze.

13. Do drzwi lichwiarki dobijają się kolejni klienci. Przekonani, że Alonie coś się stało, sprowadzają stróża. Rodion cudem ucieka, chowając się w remontowanym mieszkaniu na drugim piętrze. Następnie niezauważony opuszcza budynek i wraca do domu. Odkłada siekierę na miejsce.

Część II (rozdziały I-VII)

1. Rodion budzi się w nocy i w panice zaczyna usuwać ślady zbrodni (obcina pokrwawione końcówki nogawek, wypruwa kieszenie, rwie na strzępy pętlę, chowa łup za tapetą), ale nie ma siły pozbyć się tego z domu.

2. Następnego dnia (dzień 4: 10 lipca, czwartek) stróż przynosi mu wezwanie na komisariat. Okazuje się, że to wezwanie do spłaty weksla (115 rubli) wystawionego przez Rodiona 9 miesięcy temu gospodyni, wdowie Zarnicynowej. Student pisze odwołanie. W międzyczasie jest świadkiem sceny z właścicielką burdelu (Niemką), która tłumaczy głośne zachowanie swoich gości. Nagle słyszy rozmowę naczelnika komisariatu z zastępcą o przypuszczalnych okolicznościach zamordowania lichwiarki. Mdleje. Po odzyskaniu przytomności jest pewien, że policja go podejrzewa.

3. Po powrocie do domu Rodion pozbywa się łupów - ukrywa je pod głazem w odludnym zakątku na tyłach jakiejś kamienicy. 

4. Idzie na wyspę Wasiliewską, gdzie mieszka Razumichin, którego nie widział 4 miesiące. Przyjaciel proponuje mu pracę przy tłumaczeniach artykułów przyrodniczych, ale Rodion odmawia. W drodze powrotnej dostaje jałmużnę (20 kopiejek), którą wyrzuca. Włóczy się po mieście do wieczora.

5. W domu ma (sen 2) sen (malignę), że zastępca naczelnika komisariatu katuje jego gospodynię. Traci przytomność i w stanie półświadomości przebywa trzy dni. (dzień 5/6/7: 11/12/13 lipca, piątek, sobota, niedziela)

6. Rodion odzyskuje przytomność rano. (dzień 8: 14 lipca, poniedziałek) Jest przy nim Nastazja  i biuralista z kantoru, który przyniósł mu przekaz od matki na 35 rubli. Razumichin odszukał przyjaciela przez policję i teraz troskliwie się nim opiekuje. (W pielęgnacji chorego pomagał też lekarz Zosimow.) Razumichin odzyskał weksel Rodiona, poręczając za niego u gospodyni.

7. Razumichin bierze 10 rubli i kupuje Rodionowi przyzwoite ubranie.

8. Poszukując Rodiona, Razumichin zaprzyjaźnił się z Zamiotowem (policyjnym kancelistą), by bronić 22-letniego malarza Mikołaja podejrzanego o zabójstwo lichwiarki. Człowiek ten zastawił znalezione kolczyki, a gdy rozeszły się wieści o zbrodni, usiłował się powiesić. Przybyłemu Zosimowowi. Razumichin opowiada z oburzeniem o nieudolnym śledztwie. Przedstawia też prawdziwy, jego zdaniem, przebieg wypadków: morderca ukrył się w remontowanym mieszkaniu i tam zgubił kolczyki.

9. Do Rodiona przychodzi Łużyn, by zapowiedzieć przyjazd jego matki i siostry. Zostaje przyjęty zimno a nawet wrogo. Razumichin rysuje portret psychologiczny mordercy - jego zdaniem to amator, który nie potrafił nawet obrabować ofiary. Łużyn zauważa, że wśród przestępców jest coraz więcej osób z wyższych sfer. Razumichin mówi, że policja szuka mordercy wśród właścicieli zastawów.

10. Po wyjściu gości Raskolnikow wkłada nowe ubranie i idzie w stronę placu Siennego. Odwiedza plugawe zaułki, a następnie wchodzi do restauracji "Pałac Kryształowy" i szuka w gazetach informacji o zbrodni. Tam spotyka go Zamiotow. Rodion prowokuje kancelistę, opowiadając mu, jak on by się zachował na miejscu mordercy, przy czym opisuje dokładnie swoje postępowanie. 

11. Wychodząc z restauracji Rodion spotyka Razumichina, który zaprasza go na imprezę do swego nowo wynajętego mieszkania.

12. Rodion jest świadkiem nieudanej próby samobójstwa pijaczki Afrosyniuszki. Sam też myśli o samobójstwie, ale decyduje się pójść na komisariat. Jednak podświadomie skręca i idzie na miejsce zbrodni. Udaje przed robotnikami, że chce wynająć mieszkanie po zamordowanych, przedstawia się stróżowi i namawia, żeby zaprowadził go na komisariat. Przed ostateczną decyzją ratuje go wypadek.
13. Konie stratowały pijanego przechodnia. Rodion rozpoznaje w nim Marmieładowa. Na jego prośbę przenoszą rannego do mieszkania, gdzie ten wkrótce umiera. Raskolnikow daje wdowie 20 rubli. Na prośbę Soni podaje jej młodszej siostrze swój adres i prosi o modlitwę.
14. Rodion odwiedza Razumichina w jego nowym mieszkaniu i daje się odprowadzić do swego domu. Pijany kolega zdradza mu, że swoim zachowaniem Rodion wzbudził nieufność u Zamiotowa, a Zosimow podejrzewa go o szaleństwo.
15. W domu Rodion zastaje matkę i siostrę, które przyjechały do Petersburga i od półtorej godziny czekają na niego. Na ich widok traci przytomność.

Część III (rozdziały I-VI)

1. Rodion stanowczo zakazuje Duni małżeństwa z Łużynem.
2. Razumichin odprowadza panie na kwaterę. Jest oczarowany Dunią, czego nie potrafi ukryć. Ma bardzo złe zdanie o Łużynie (szpicel i spekulant). Obiecuje opiekować się Rodionem. Sprowadza Zosimowa, aby uspokoił kobiety co do stanu jego zdrowia.
3. Zakochany w Duni Razumichin prosi Zosimowa o zastąpienie go w roli uwodziciela Praskowii Pawłownej Zarnicyn, gospodyni Rodiona (scena komiczna)
4. Nazajutrz (dzień 9: 15 lipca, wtorek) Razumichin odwiedza panie i rozmawiają o Rodionie.
5. Pulcheria Aleksandrowna prosi Razumichina o opinię na temat listu Łużyna, w którym zakazuje on paniom kontaktów z Rodionem i oskarża studenta o opłacanie prostytutki pieniędzmi matki.
6. Wszyscy odwiedzają Rodiona, który informuje matkę, że pieniądze od niej oddał rodzinie Marmieładowa na pogrzeb. Pulcheria plotkuje o śmierci Marfy Pietrownej, żony Swidrygajłowa. Dunia prosi, by brat uczestniczył w spotkaniu z Łużynem.
7. Przychodzi Sonia Marmieładow, by zaprosić Rodiona na pogrzeb jej ojca.
8. Po wyjściu rodziny Rodion prosi Razumichina o zapoznanie go ze śledczym, Porfirym Pietrowiczem, pod pozorem odebrania zastawów.
9. Wracającą do domu Sonię śledzi Swidrygjałow.
10. Razumichin i Raskolnikow składają wizytę Porfiremu, odbywa się pierwsza rozmowa. Rodion czuje, że śledczy go podejrzewa. W drodze powrotnej nieznajomy przechodzień nazywa studenta mordercą.
11. W domu Rodion śni (3 sen) o zamordowaniu lichwiarki. Wali ją w głowę siekierą, a ona się śmieje. Po przebudzeniu Rodion widzi w pokoju Swidrygajłowa.

Część IV (rozdziały I-VI)
1. Świdrygajłow proponuje 10 000 rubli dla Duni, aby mogła zerwać z Łużynem, który nie jest dla niej odpowiednim mężem. Informuje też, że jego żona zapisała Duni w testamencie 3 000 rubli.
2. Spotkanie rodziny Raskolnikowów z Łużynem odkrywa jego podły charakter, urażona Dunia zrywa zaręczyny.
3. Razumichin snuje plany wspólnego interesu (wydawanie książek) z Dunią. Zachowanie Rodiona po raz pierwszy nasuwa mu myśl, że przyjaciel jest zbrodniarzem.
4. Raskolnikow odwiedza Sonię i przedstawia dziewczynie czarną wizję przyszłości rodziny Marmieładow w przypadku jej choroby, jednak ona gorąco wierzy w bożą opatrzność. Rodion nazywa ją "Jurodiwa" tzn. odpowiadająca miłosierdziem na zło i nienawiść. Czytają o wskrzeszeniu Łazarza. Rodion zapowiada, że jutro wyjawi imię mordercy Lizawiety. Całą rozmowę podsłuchuje Swidrygajłow.
5. Następnego dnia o godz. 11.00 (dzień 10: 16 lipca, środa) Raskolnikow zgłasza się do wydziału kryminalnego na drugą rozmowę z Porfirym Pietrowiczem. Prowokuje śledczego uwagami na temat metod stosowanych przy przesłuchaniach. Porfiry od niechcenia zdradza mu swoje metody śledcze, wynikające z przekonania, że przestępca i tak nie wytrzyma napięcia i w końcu się przyzna. Przedstawia portret psychologiczny zbrodniarza, opisując jakby przypadkowo zachowanie Rodiona. W końcu daje do zrozumienia, że go podejrzewa. W dodatku zapowiada, że za drzwiami ma ukrytą niespodziankę. Rozmowę przerywa przyprowadzenie aresztanta, Mikołki, który przyznaje się do zabójstwa.
6. Z powodu wizyty na komisariacie Rodion nie zdążył na pogrzeb Marmieładowa, ale wybiera się na wypominki. Za drzwiami czeka tajemniczy jegomość, jak się okazuje - kuśnierz mieszkający w kamienicy - mejscu zbrodni. To on zaczepił studenta na ulicy i był niespodzianką Porfirego. Teraz przeprasza go za niesłuszne podejrzenia, bo przecież zbrodniarz się znalazł.

Część V (rozdziały I-V)
1. Łużyn od rana przeżywa zerwanie zaręczyn z Dunią i analizuje jego przyczyny. W dodatku musi ponieść koszty związane z wynajmem, wyremontowaniem i wyposażeniem mieszkania, w kórym planował zamieszakć po ślubie. Ocenia też, że Lebieziatnikow, u którego chwilowo zamieszkał z wyrachowania, jest miernotą i nie pomoże mu w karierze. Za wszystko wini Raskolnikowa i postanawia perfidnie zemścić się na nim. Woła Sonię i proponuje zorganizowanie kwesty na rzecz pomocy jej rodzinie. Jako pierwszy ofiarodawca wręcza jej banknot 10-rublowy i odprowadza do drzwi.
2. Katarzyna Iwanowna zorganizowała wypominki (stypę) za całe 10 rubli, ale zaproszeni goście nie dopisali. Zdenerwowana, schorowana i wykazując oznaki choroby psychicznej, wszczyna kłótnię z Niemką, właścicielką mieszkania. Wtedy wchodzi Łużyn i oskarża Sonię o kradzież 100 rubli. Na szczęście Lebieziatnikow widział, jak mężczyzna ukradkiem włożył banknot do kieszeni Soni i demaskuje intrygę, jednocześnie zrywając znajomość z Łużynem. Po wielkiej awanturze upokorzona Sonia ucieka, Amelia Iwanowa wyrzuca Marmieładową z mieszkania,  a ta wybiega na ulicę szukać sprawiedliwości.

3. Raskolnikow idzie do Soni. Ich rozmowa dotyczy kwestii, kto może decydować o czyjejś śmierci. Wg Soni może o tym wyrokować tylko Boża Opatrzność. Rodion mówi, że Lizawieta stała się przypadkową ofiarą zbrodni, bo weszła niespodziewanie, gdy zabijał lichwiarkę. Sonia lituje się nad zbrodniarzem i wyznaje mu miłość, a on stara się wyjaśnić jej różne motywy swego czynu. W końcu stwierdza, iż zabił przede wszystkim dlatego, że chciał się sprawdzić, jednak po fakcie zrozumiał, że nie należy klasy "prawdziwych ludzi". Nie zamierza się przyznawać do zbrodni, choć Sonia uważa, że tylko pokuta może przynieść ulgę w cierpieniu. Chce mu ofiarować cyprysowy krzyżyk.
4. Lebieziatnikow przychodzi do Soni opowiedzieć o obłędzie Katarzyny Iwanowny, która, nie otrzymawszy pomocy od zwierzchnika zmarłego męża,  szykuje dzieci do występów na ulicy. Sonia biegnie do macochy, a Rodion wraca do siebie, gdzie odwiedza go Dunia. Mężczyna poleca siostrze Razumichina, a sam żegna ją, nie podając ręki. Na ulicy spotyka Lebieziatnikowa, który prowadzi go na miejsce "występów" Katarzyny Iwanowny  i jej dzieci. Zdesperowana udręczona kobieta dostaje krwotoku i na prośbę Soni zostaje zaniesiona do jej pokoju, gdzie wkrótce umiera. Obecny przy tym Swidrygajłow bierze na siebie koszty pogrzebu oraz obiecuje zadbać o przyszłość sierot - umieścić je w dobrym sierocińcu i założyć dla każdego kapitał po 1500 rubli  aż do pełnoletniości. Tak chce wykorzystać swoje 10 tys. rubli, które proponował Duni. Zdradza też Rodionowi, że wie o jego zbrodni, gdyż mieszka za ścianą i podsłuchał rozmowę z Sonią.

Część VI (rozdziały I-VIII)

1. (dzień 11/12: 17/18 lipca, czwartek, piątek) Od rozmowy ze Świdrygajłowem Rodion pozostaje w stanie wyłączonej świadomości i trwa to 2-3 dni. Odtwarzając potem wydarzenia, przypomina sobie, że odwiedzał podrzędne knajpy, spał w zaroślach, kilka razy był u Soni, gdzie przelotnie widział Swidrygajłowa, uczestniczył też w jednej z mszy żałobnych za Marmieładową. W dzień jej pogrzebu  (dzień 13: 19 lipca, sobota) wraca do domu i śpi do 14.00. Odwiedza go Razumichin, a Rodion powierza jego opiece matkę i siostrę. Dowiaduje się, że Dunia dostała jakiś tajemniczy list. Przyjaciel mówi mu także, że malarz Mikołka przyznał się do zabicia lichwiarki. Zaraz po wyjściu Dymitra następuje wizyta Porfirego i trzecia rozmowa. Tym razem śledczy bez ogródek oskarża Rodiona o zabicie lichwiarki i daje mu półtora dnia na przyznanie się dla własnego dobra. Szukając wyjścia z sytuacji, Raskolnikow idzie do Świdrygajłowa. Spotyka go przypadkiem w traktierni. Szlachcic opowiada mu o swoim małżeństwie z Marfą Pietrowną, o kulisach znajomości z Dunią, o swoim upodobaniu do kobiet, zwłaszcza bardzo młodych, i o 15-letniej dziewczynie, z którą dwa dni temu się zaręczył. 

2. Swidrygajłow nakłania Dunię do wizyty w jego mieszkaniu. Tam odkrywa przed nią zbrodnię Rodiona i oferuje swoją pomoc w wywiezieniu go za granicę w zamian za przychylność kobiety.  Dunia broni się przed przemocą, strzelając do Swidrygajłowa z rewolweru, który zabrała kiedyś z jego domu. Mężczyzna zwraca jej wolność, gdy uzyskuje pewność, że Dunia nigdy go nie pokocha. Wychodzi z domu, wkładając do kieszeni porzucony rewolwer.

3. Cały wieczór Swidrygajłow włóczy się po knajpach. Przed 22.00 lunął ulewny deszcz. Około 22.00 przemoczony szlachcic odwiedza Sonię i wręcza jej 3000 rubli w oprocentowanych obligacjach, by miała za co towarzyszyć Rodionowi w drodze na katorgę. Następnie o 23.20 składa wizytę swojej narzeczonej, przynosząc jej w prezencie 15.000 rubli w srebrze i papierach wartościowych. Dokładnie o północy udaje się do oberży "Adrianopol", gdzie wynajmuje pokój. Dręczą go sny obrazujące jego niechlubną przeszłość.  O godz. 5.00 (dzień 14: 20 lipca, niedziela) pisze w notesie kilka zdań, potem idzie w stronę gmachu policyjnej remizy i tam strzela sobie w prawą skroń.

4. Około 19.00 Rodion odwiedza matkę i zegna się z nią, mówiąc, że wyjeżdża. Po powrocie do swojego pokoiku, zastaje tam Dunię. Prosi siostrę o wybaczenie, choć ciągle uważa, że jego winą jest nie zbrodnia, lecz słabość.  O zmierzchu idzie do Soni, odbiera od niej cyprysowy krzyżyk i postanawia złożyć zeznania na komisariacie. Tam dowiaduje się o samobójstwie Swidrygajłowa. Wychodzi, ale widząc Sonię czekającą na podwórku, wraca  i oświadcza: To ja zabiłem wtedy siekierą tę starą emerytkę i jej siostrę Lizawietę oraz je ograbiłem.

Epilog (rozdziały I-II)
1. Rodion od 9 miesięcy przebywa w więzieniu na Syberii. Od zbrodni minęło prawie półtora roku, czyli mamy koniec 1866 r. lub początek 1867 r.
2. Dokładny opis procesu Raskolnikowa. Przyznaje się on do zbrodni i szczegółowo opisuje jej przyczyny i okoliczności. Został skazany na 8 lat robót katorżniczych drugiego stopnia. Ten stosunkowo łagodny wyrok zawdzięcza dobrowolnemu przyznaniu się do winy oraz zeznaniom świadków, którzy przedstawili go jako człowieka niezwykle szlachetnego.
3. Dunia ukrywa przed matką aresztowanie Rodiona i pięciomiesięczny proces, a Pulcheria Aleksandrowna o nic jej nie pyta. Wpada w jakąś chorobę psychiczną i tworzy własną legendę na temat nieobecności syna.
4. Dzięki pieniądzom Swidrygajłowa Sonia mogła ruszyć na Syberię za Rodionem.
5. Dwa miesiące po skazaniu Rodiona Dunia wychodzi za mąż za Razumichina.
6. Choroba Pulcherii Aleksandrowny się nasila i kobieta umiera. Wiedziała  o losie Rodiona znacznie więcej, niż przypuszczano.
7. Sonia dba o regularną wymianę informacji z rodziną Rodiona, pisząc do Petersburga raz w miesiącu listy zawierające szczegółowe fakty z życia na Syberii. O śmierci matki powiadamia Rodiona z opóźnieniem, ale on wydaje się tym nie przejmować. Kolejne listy donoszą, że traktuje Sonię oschle i opryskliwie, współwięźniowie go nie lubią, a wreszcie, że się rozchorował i trafił do szpitala.
8. Rodion choruje nie z powodu złych warunków, ale przez zranioną miłość własną. Nie odczuwa skruchy, gdyż ciągle uważa się za nadczłowieka, który miał prawo dokonać samosądu. Swoją winę dostrzega jedynie w słabości, która nie pozwolila mu unieść ciężaru zbrodni i kazała się dobrowolnie przyznać.
9. Rodion izoluje się od innych więźniów, co powoduje ich nienawiść do niego. Uważają go za paniczyka i bezbożnika, a nawet próbują zabić. Jednak bardzo lubią i szanują Sonię, która staje się pośredniczką między skazańcami a ich rodzinami.
10. Pod koniec tygodnia wielkanocnego, dochodząc do zdrowia, Rodion przypomina sobie sen (sen 4): Całą Europę dotknęła straszliwa zaraza z Azji, powodująca, że każdy dotknięty nią człowiek uważał się za jedynego nieomylnego mędrca. W takiej sytuacji zapanował ogólny brak zrozumienia, bójki, rzezie, a wkrótce potem głód. Wszystko zmierzało ku całkowitej zagładzie. Na całym świecie ocalało przed zarazą jedynie kilku wybranych przeznaczonych do zapoczątkowania nowego rodzaju ludzkiego, ale nikt ich nie widział.
11. Podczas choroby Sonia odwiedza go dwukrotnie, za każdym razem z ogromnym trudem uzyskując pozwolenie.
12. Po wyjściu ze szpitala Rodion dowiaduje się, że Sonia jest chora i po raz pierwszy odczuwa niepokój o nią.
13. Pewnego dnia, podczas pracy nad rzeką, podziwia rozległy krajobraz. Kiedy przychodzi Sonia, nie odtrąca jej jak zwykle, a obejmuje i wybucha płaczem. Doznaje łaski nawrócenia, odczuwa szczerą skruchę za zbrodnię, dlatego może wreszcie wyznać miłość dziewczynie. Postanawiają przetrwać razem pozostałe siedem lat katorgi.
14. Wieczorem Rodion sięga po Nowy Testament przyniesiony mu przez Sonię na początku choroby. Oboje ufnie patrzą w przyszłość.

14. Przebieg wydarzeń w pigułce:

1. 7 lipca 1865 (poniedziałek):  Rodion poznaje alkoholika Marmieładowa.
2. 8 lipca 1865 (wtorek): List od matki. Sen o kobyłce.
3. 9 lipca 1865 (środa): Dokonanie potrójnej (?) zbrodni.
4. 10 lipca 1865 (czwartek): Wizyta Rodiona na komisariacie. Pozbycie się łupów. Odwiedziny u Razumichina. Sen o policjancie katującym  gospodynię.
5. 11 lipca 1865 (piątek): choroba
6. 12 lipca 1865 (sobota): choroba
7. 13 lipca 1865 (niedziela): choroba
8. 14 lipca 1865 (poniedziałek): Wizyta Łużyna zapowiadającego przyjazd matki i siostry. Rodion odwiedza miejsce zbrodni. Śmierć Marmieładowa stratowanego przez konie. Przyjazd matki i siostry.  
9. 15 lipca 1865 (wtorek): Oszczerczy list Łużyna. Wizyta Soni Marmieładow u Rodiona. Pierwsza rozmowa Rodiona ze śledczym, Porfirym Pietrowiczem. Sen o zamordowaniu lichwiarki. Wizyta Swidrygajłowa z pieniędzmi dla Duni. Zerwanie zaręczyn z Łużynem. Pierwsza wizyta Rodiona u Soni. 
10. 16 lipca 1865 (środa): Druga rozmowa Rodiona z Porfirym. Pietrowiczem. Wypominki (stypa) u Marmieładowów. Intryga Łużyna - oskarzenie Soni o kradzież. Druga wizyta Rodiona u Soni - przyznanie sie do zbrodni. Śmierć Katarzyny Iwanowny.
11. 17 lipca 1865 (czwartek):  Włóczęga Raskolnikowa po mieście.
12. 18 lipca 1865 (piątek):  Włóczęga Raskolnikowa po mieście.
13. 19 lipca 1865 (sobota): Trzecia rozmowa Raskolnikowa ze śledczym. Spotkanie Rodiona ze Swidrygajłowem. Dramatyczne spotkanie Swidrygajłowa z Dunią. Rozliczenia Swidrygajłowa ze światem (zabezpieczenie sierot, wyposażenie Soni, pieniądze dla narzeczonej). Sny Swidrygajłowa w austerii "Adrianopol".
14. 20 lipca 1865 (niedziela): Samobójstwo Swidrygajowa (o świcie).

15. Poglądy Raskolnikowa na temat zbrodni:

Rodion Raskolnikow był autorem artykułu "O przestępstwie". Zawarł w nim pogląd, że ludzie dzielą się na dwie kategorie:

1) niższą - stanowią ją tzw. ludzie zwykli:

- to materiał służący do płodzenia sobie podobnych osobników, ludzie z natury swojej konserwatywni, przyzwoici, żyjący w posłuchu i przyzwyczajeni do posłuchu

- to władcy teraźniejszości, którzy zabiegają o bezpieczeństwo świata i pomnażają jego liczebność

- tylko w tej kategorii mogą się zdarzyć pomyłki (mylne ocenienie własnych możliwości)

2) wyższą - którą stanowią ludzie właściwi, niezwykli:

- są bardzo nieliczni, geniusze rodzą się raz na kilka milionów

- posiadają talent  powiedzenia w swoim środowisku nowego słowa (zmiany zasad)

- łamią prawo, uzurpatorzy, osobnicy ze skłonnościami do destrukcji

- to władcy przyszłości, którzy popychają świat naprzód i wiodą go do celu

- w imię wyższych celów wolno im popełniać zbrodnie wg własnego sumienia

      Podczas pierwszej rozmowy  śledczy Porfiry Pietrowicz bardzo interesuje się poglądami Rodiona i wypytuje go, do jakiej kategorii zalicza on sam siebie.

16. Szczegóły do sprawdzianu treści lektury:

• Akcja powieści zaczyna się 7 lipca 1865 r.
• Rodion Raskolnikow był studentem prawa. Kilka miesięcy temu porzucił studia z powodu braku pieniędzy.
• Marmieładow to były radca tytularny, alkoholik. Bezrobotny z powodu nałogu. Od czterech lat żonaty z Katarzyną Iwanowną (wdową po oficerze piechoty, który zmarł w więzieniu osadzony za długi karciane; trójka małych dzieci - dwie dziewczynki i chłopczyk: Polinka, Lidoczka i Kola - Mikołaj). Od półtora roku mieszkają w Petersburgu. Pięć tygodni temu dostał pracę, sześć dni temu - pensję (23 ruble 46 kopiejek), pięć dni temu ukradł żonie ostatnie 12 rubli i przepił.
• Matka Rodiona miała 120-125 rubli emerytury rocznie. Pomaga synowi, posyłając mu kilkanaście rubli co kilka miesięcy.
• Dunia, siostra Rodiona, pracowała jako guwernantka u Swidrygajłowów.
• Kłopoty Duni zaczęły się od zaciągnięcia 100 rubli pożyczki u Swidrygajłowa, w celu wysłania Rodionowi 60 rubli. Nie mogła rzucić pracy przed spłatą długu, a tymczasem pan domu zakochał się w niej i robił niedwuznaczne propozycje.
• We śnie o kobyłce Rodion ma 7 lat.
• Lizawieta (35 lat) była przyrodnią siostrą Alony (60 lat) - z różnych matek. Często zachodziła w ciążę (mimo pokracznej  figury i niedorozwoju umysłowego była miła i lubiana przez mężczyzn).
• Adres lichwiarki Rodion dostał minionej zimy od studenta Pokoriewa, półtora miesiąca przed rozpoczęciem akcji zastawił u niej pierścionek.
• Siekierę Rodion ukradł z komórki stróża.
• Dwaj klienci, którzy odkryli zbrodnię, to Koch oraz student Piestriakow. 
• Dymitr Prokofiewicz Razumichin zajmował się tłumaczeniem z języka niemieckiego popularnych artykułów przyrodniczych np. "Czy kobieta jest człowiekiem". Naprawdę nazywał się Wrazumichin.
• Śledczy Porfiry Pietrowicz jest dalekim krewnym Razumichina.
• Pulcheria Iwanowna (matka) nie widziała Rodiona od trzech lat.
• Pulcheria Iwanowna miała 43 lata.
• Jedyna cenna rzecz Duni to emaliowany zegarek otrzymany od żony Swidrygajłowa.
• Marfa Pietrowna Swidrygajłow zapisała Duni 3 tys. rubli.
• Swidrygajłow chciał ofiarować Duni 10 tys. rubli. 
• Katarzyna Iwanowna Marmieładow marzyła o zalożeniu pensji dla dobrze urodzonych panien.
• "Nowy Testament" Sonia dostała od Lizawiety.
• Porfiry Pietrowicz dużo palił, ale nie używał alkoholu.
• Epilog zaczyna się ok. półtora roku od zbrodni i 9 miesięcy od rozpoczęcia katorgi na Syberii.
• Proces Rodiona trwał 5 miesięcy.
• Rodion został skazany na 8 lat katorgi.

CO TRZEBA WIEDZIEĆ O "PRZEDWIOŚNIU"

1. Wiadomości ogólne o "Przedwiośniu"

To powieść autorstwa Stefana Żeromskiego powstała w okresie XX-lecia międzywojennego, a dokładnie w latach 1921-1924, kiedy najbardziej aktualnym tematem było odrodzenie Polski po 123 latach niewoli. Pisarza zawsze żywo interesowały kwestie narodowe i społeczne,  nic więc dziwnego, że tematyka"Przedwiośnia" dotyczy przede wszystkim odradzania się polskiej państwowości i wszelkich problemów z tym związanych - ogromnej dysproporcji ekonomicznej społeczeństwa, nasilających się w związku z tym ruchów robotniczych i opieszałości rządu we wprowadzaniu reform.  

2. Czas i miejsce akcji "Przedwiośnia"
Rosja: (1914-1919)
- Baku - miejsce dzieciństwa i wczesnej młodości Cezarego

- Moskwa - pierwszy przystanek w drodze do Polski, mieszkanie polskiego emisariusza Bogumiła Jastruna, który przechowywał walizkę Seweryna;

- Charków - tu z przechowalni dworcowej ukradziono im walizkę, we wnęce pod schodami czekali kilka dni na pociąg do granicy Polski;

Polska: (1919 -1924)
- mała miejscowość graniczna

- Warszawa - (po przyjeździe do Polski i po powrocie z Nawłoci) kontakt z Gajowcem, praca w Ministerstwie Skarbu, studia na uniwersytecie (medycyna) przerwane udziałem w wojnie polsko-bolszewickiej; po powrocie z Nawłoci 

- Łysów pod Łosicami (dawne woj. lubelskie) - uratowanie Hipolita Wielosławskiego i początek przyjaźni z nim;

- Białoruś - tam zastał Cezarego koniec wojny

- Nawłoć pod Częstochową - majątek rodziny Wielosławskich

- Leniec - majątek Laury Kościenieckiej

- Odolany - pałac Storzana, miejsce balu dobroczynnego

- Chłodek - folwark Wielosławskich, gdzie Cezary zamieszkał na 2 tygodnie po zerwaniu z Laurą

3. Kompozycja "Przedwiośnia" i przebieg wydarzeń w punktach
Powieść składa się ze wstępu (Rodowód) i 3 obszernych  rozdziałów.

RODOWÓD (ok. 8 stron) - to historia państwa Baryków, ich poznania, małżeństwa, patriotycznych tradycji rodziny Seweryna (pamiętnik z 1831 r.), przeprowadzki i dostatniego życia w Baku oraz pierwszych lat szczęśliwego dzieciństwa ich syna - Cezarego. Te wydarzenia należą do fabuły powieści.

• przedstawienie Jadwigi i Seweryna Baryków
• tęsknota Barykowej za Polską
• anegdoty na temat gaf językowych Jadwigi wynikających z nieznajomości rosyjskiego 
• okoliczności znajomości i ślub Jadwigi z Sewerynem ( w ciągu miesiąca urlopu)
• droga kariery zawodowej Seweryna
• pamiętnik z wojny 1831 r. ze wzmianką o Kalikście Grzegorzu Baryce, dziedzicu Sołowijówki skonfiskowanej za udział w powstaniu listopadowym
• komfortowe warunki życia rodziny Barykow w Baku
• wychowanie syna - Cezarego Grzegorza - w miłości i dobrobycie

I. SZKLANE DOMY (ok. 90 stron) - to dramatyczne wydarzenia z życia Cezarego w Baku (bieda, głód, ciężka praca, śmierć rodziców, emigracja itp.) ukazane na tle ważnych wydarzeń historycznych: wybuchu I wojny światowej (1914), rewolucji październikowej (1917),  zamieszek w Baku zakończonych rzezią Ormian (1918), a także w wyzwolonej Polsce  - dotarcie do jej granic wczesną wiosną 1919 r. 

• W 1914r.  wybucha I wojna światowa Seweryn zostaje powołany do armii rosyjskiej.
• Wskutek nieobecności ojca Cezary nadużywa swobody (nie będę opisywać chuligańskich ekscesów, bo jeszcze ktoś weźmie przykład, ale chłopak miał  naprawdę sztańskie pomysły ;-)
• Jadwiga nie potrafi zapanować nad zbuntowanym synem, rozważa nawet powrót do Polski.  Wspomina swoją dawną młodzieńczą (miała 17 lat) miłość do Szymona Gajowca (jedynym namacalnym dowodem  jego uczucia  był rozpaczliwy 6-stronicowy list po jej zaręczynach z Sewerynem). 
• Seweryn pisze listy z frontu, dopytując się o syna.
• Przed wyjazdem Seweryn zabezpieczył finansowo rodzinę: zamienił gotówkę na złoto i biżuterię, a skarb ukryto wspólnie w piwnicy, część kapitału na doraźne wydatki pozostawił w banku.
• Matka niczego nie odmawia Cezaremu, wiedzie on luksusowe życie (lekcje języków, muzyki, śpiewu, tańca, jazda konna, łyżwy, wrotki, motocykl, rower, łódź motorowa, aeroplan, samochód).
• W trzecim roku wojny przestają przychodzić listy i jakiekolwiek wieści o majorze Sewerynie Baryce.
• W 1917r. - w Baku rozchodzą się plotki o wybuchu rewolucji.
• Cezary przestaje chodzić do ósmej klasy, na ulicy atakuje dyrektora szpicrutą i zostaje wydalony z gimnazjum z wilczym biletem.
• W Baku pojawia się komisarz rewolucyjny (Polak z pochodzenia) i ustanawia nowa władzę.
• Warunki życia mieszkańców ulegają gwałtownemu pogorszeniu (zamknięte sklepy, brak żywności, wstrzymanie pensji i wypłat z kont bankowych, wysiedlanie z mieszkań).
• Cezary aktywnie uczestniczy w rewolucyjnych wiecach, mityngach i egzekucjach, prowadzi też dyskusje światopoglądowe z matką, która nie wierzy w sprawiedliwość zasad rewolucji.
• W nocy Jadwiga przezornie przenosi część majątku z piwnicy do skrytki za miastem.
• Po ukazaniu się dektretu komisarskiego Cezary zgłasza władzom rodzinny majątek ukryty w piwnicy, który natychmiast zostaje zarekwirowany.
• Jadwiga urządza wyprawy za miasto w celu zdobycia zapasów żywności dla syna.
• Mieszkania Baryków zostaje zarekwirowane, a matka i syn przeniesieni do najmniejszego pokoju.
• Cezary dostrzega chorobliwe zmiany w wyglądzie matki (40-latka wygląda na 60-latkę) i odkrywa jej poświęcenie - zaczyna ją doceniać, pomagać, wspierać.
• Matka i syn chodzą do portu, oczekując statków z Astrachania, ale przybywają nimi głównie uciekinierzy z Rosji.  
• Jadwiga udziela noclegu zbiegłym arystokratkom (księżnej Szczerbatow-Mamajew i jej czterem córkom). W nocy w mieszkaniu odbywa się rewizja, w wyniku której odkryto klejnoty księżnej, więc Barykowie trafiają na listę podejrzanych, a rodzina księżnej do więzienia.
• Jadwigę wyśledzono przy próbie wydobycia części skarbu ze skrytki za miastem. Zostaje skierowana do robót publicznych w porcie. Po krótkim pobycie w szpitalu wraca do tych robót, ale wkrótce umiera z wyczerpania. 
• Cezary chowa matkę na katolickim cmentarzu. Dostrzega, że ktoś zdarł jej za palca ślubną obrączkę razem ze skórą.
• Cezary dostaje informację od władz, że major Baryka zdradził Rosję, przystając do polskich legionów.
• Cezary tęskni za matką, często odwiedza ją na cmentarzu i rozmawia z nią.
• W marcu 1918 r. Ormianie wzywają do Baku cztery pułki ormiańsko-gruzińskie oraz artylerię, piechotę  i kawalerię angielską (2 tys. ludzi) w celu rozprawienia się z ludnością tatarską
• Od marca do września Ormianie palą meczety z tatarskimi kobietami i dziećmi i urządzają pogrom Tatarów.
• Tatarzy jadą po pomoc do kalifa ze Stambułu i trzy dywizje armii tureckiej pod wodzą Nuri-Paszy idą na Baku, wyrzynając po drodze mieszkańców ormiańskich wiosek.
• W obleganym Baku przymusowo wciela się do wojska 30 tys. cywilów, w tym Cezarego. Miasto jest w ruinie, ludność kryje się po piwnicach. Tatarzy i Ormianie wyrzynają się nawzajem.
• We wrześniu armia ormiańska i i część posterunkow angielskich wycofują się z miasta, wojska tureckie zajmują Baku i zabijają ośmiuset poddających się żołnierzy angielskich.
• W ciągu czterech dni Tatarzy mordują ponad 70 tysięcy Ormian, Rosjan i wszytkich podejrzanych o sprzyjanie Ormianom. Przez ulice płynie rzeka krwi. 
• Cezary uchodzi z życiem dzięki legitymacji otrzymanej kiedyś od konsula "Państwa Polskiego" głoszącej, że jest obywatelem jakiegoś  "Lechistanu".
• Cezary zostaje zmuszony do przewożenia i usuwania zwłok pomordowanych. Do głębokich refleksji skłania go widok ciała pięknej Ormianki.
• Cezary pracuje z innymi przy spychaniu ziemi na tysiące zwłok zrzuconych do głębokiego rowu na obrzeżach miasta.
• W gromadzie żebraków Cezary zauważa dziwnego człowieka, który cicho śpiewa jego imię. Rozpoznaje w nim swojego ojca. 
• Na mocy Traktatu Wersalskiego Turcja wycofuje się z Baku i okolicy - powstaje wolny kraj Azerbejdżan, który jednak wkrótce dostanie się pod władzę bolszewików. 
• Cezary z ojcem zbierają fundusze na wyjazd do Polski. Seweryn wskutek przeżyć wojennych jest ciężko chory.
• Zimą wyruszają statkiem do Carycyna, a stamtad koleją (wagonem towarowym) na północ, do Moskwy. Po drodze, żeby zachęcić syna do powrotu do Polski, ojciec opowiada mu historię inżyniera Baryki, jego huty szkła i idei szklanych domów dla zwykłych ludzi.
• W Moskwie odbierają od Bogumiła Jastruna depozyt - walizkę Baryki zawierającą bieliznę, przybory toaletowe, leki oraz rodową pamiatkę - pamiętnik z powstania.
• Kolejny etap podróży odbywa się eszelonem do Charkowa. Po drodze pociąg często staje pod pretekstem naprawy - w ten sposob maszynista wyłudza od pasażerów pieniądze i wartościowe przedmioty. Ostatnie dziesięć wiorst Barykowie pokonuja piechotą.
• W Charkowie walizkę z całym dobytkiem (w tym dokumentami) oddają do przechowalni i załatwiaja kwaterę u krawca w oczekiwaniu na kolejny pociąg. Walizka ginie w przechowalni. 
• Oczekiwanie na pociąg przedłuża się do kilku tygodni, Barykowie próbują przetrwać, najmując się do różnych prac, choroba Seweryna się pogłębia.
• Cezary uczestniczy w wiecach i mityngach, marząc o pozostaniu w Rosji, ale nie może opuścić chorego ojca.
• Przybywa wyczekiwany pociąg, ale nie ma w nim miejsc, a wszystkie wagony są pozamykane. Przewodnik pociągu, inżynier Białynia, okazuje się znajomym Seweryna, ale boi się konsekwencji za przyjęcie nadprogramowych pasażerów. Barykom pomaga nieznajomy pasażer, "wysoki, czarny jegomość",  który umieszcza ich w wagonie towarowym pod stertą kożuchów.
• Nieznajomy mężczyzna na postojach przynosi Barykom pozywienie i gorącą wodę.
• Przeczuwając nadchodzącą śmierć, ojciec prosi syna, aby skontaktował się w Warszawie z Szymonem Gajowcem - dawnym przyjacielem jego i matki.
• Seweryn Baryka umiera, a jego ciało zostaje przeniesione do pobliskiego miasteczka, gdzie ma być pochowane w pobliżu kościoła. "Czarny jegomość" okazuje się być księdzem.
• Pociąg jeszcze długo się wlecze, nim o przedwiośniu dociera do granic Polski. Cezary przkracza granicę wyposażony w cudze dokumenty podsunięte mu przez inzyniera Białynię. Na widok ubogiego żydowskiego miasteczka przeżywa  ogromne rozczarowanie.

II. NAWŁOĆ (najdłuższa część, ok. 150 stron) - to sielankowo - tragikomiczna, a pod koniec  tragiczna opowieść o pobycie Cezarego w majątku rodzinnym Hipolita Wielosławskiego, poprzedzona opisem pracy i studiów w Warszawie oraz udziału w wojnie polsko-bolszewickiej (1920). Uczty, romanse, bale - taka parodia "Pana Tadeusza" ukazująca kompletny brak ideowości ziemiaństwa polskiego i przepaść ekonomiczno-obyczajową dzielącą je od chłopów.  

• W Warszawie Cezary rozpoczyna studia medyczne. Utrzymuje się dzięki pomocy Szymona Gajowca, który daje mu pracę w swoim biurze i załatwia korzystne korepetycje rosyjskiego.
• Gajowiec opowiada Cezaremu historię swojej platonicznej miłości do jego matki.
• Wybucha wojna posko - bolszewicka (ofensywa w kwietniu 1919) i Cezary wstępuje do wojska mimo rozterek moralnych.
• Na przedmieściach Pragi,  w drodze do Radzymina, Cezary obserwuje kolumnę jeńców bolszewickich i reakcję grubej warszawianki, ktora wyraża nienawiść, pogardę i ...litość.
• Wojska polskie idą za nieprzyjacielem na wschód, mijając po drodze ślady rabunków, rzezi i gwałtów. 
• Cezary zaprzyjaźnia się z Hipolitem Wielosławskim, również studentem uniwersytetu, podobno magnatem, i ratuje go od śmierci w okolicach Łysowa pod Łosicami.
• Jesienią 1920r. wojna dobiega końca. Studentów zdemobilizowano w pierwszej kolejności. Hipolit zaprasza Cezarego do rodzinnego majątku w Nawłoci pod Częstochową.
• Do Nawłoci przybywają wieczorem (listopad) po pokonaniu czterokonnym powozem drogi od stacji kolejowej. Serdeczne powitanie, obficie zastawiony stół i familiarne stosunki państwa ze służbą przypominają Cezaremu atmosferę miłości i bezpieczeństwa.rodzinnego domu. Na nocleg w pokoju gościnnym w "Ariance" odprowadza go Karolina Szarłatowiczówna.
• Rano Cezary zwiedza obejście dworku, bardzo podobne do Soplicowa. Spotyka go też seria zabawnych wydarzeń: najpierw widzi jakąś pensjonarkę uciekającą w popłochu przed perliczką, potem obserwuje Karolinę w bieliźnie tańczącą dla rozgrzewki przed kominkiem.
• Podczas przejażdżki linijką Hipolit i Cezary spotykają piękną Laurę Kościeniecką, której towarzyszy narzeczony, Barwicki. Kobieta zaprasza ich na śniadanie do swego dworku w Leńcu.
• Po powrocie przyjaciele poznają Wandę Okszyńską brawurowo grającą na fortepianie poloneza a-dur Chopina. Cezary gra z nią na cztery ręce "Tańce węgierskie" Liszta.
• Podczas wycieczki po okolicy Karolina przeżywa kolejną ośmieszającą przygodę - razem z księdzem Nastkiem spadają z siedzenia w tył bryczki, ukazując światu spodnią bieliznę.
• Podczas wycieczki odwiedzają folwark Chłodek administrowany przez ekonoma Gruboszewskiego. Nad stawem Cezary opowiada Karolinie historię swojego życia. Teraz pragnie zamieszkać w Chłodku i pracować jako pisarz prewentowy.
• Dni w Nawłoci upływają na jedzeniu, rozrywkach i spaniu do późna. Podczas segregowania jabłek na strychu Cezary pozwala sobie na śmiałe zachowanie wobec Karoliny.
• Laura Kościeniecka organizuje piknik w Odolanach w celu zebrania funduszy na protezy dla kalek wojennych. Pomagają jej Barwicki, Cezary i Hipolit. Wielosławski ofiarowuje przyjacielowi frak z dodatkami, a Karolina dostarcza wszystko do jego pokoju. Cezary zwabia dziewczynę do siebie i z wdzięczności tańczy z nią, a potem całuje. Przez dziurkę od klucza podgląda ich Wanda, śmiertelnie zakochana w Baryce.   
• Pewnego wieczoru Laura odwozi karetą Cezarego z Odolan do Nawłoci, a gdy ten obsypuje ją pocałunkami, kobieta je odwzajemnia. Wkrótce zaprasza mężczyznę na nocną schadzkę do Leńca. 
• Na balu Cezary prosi do tańca Karolinę, tylko po to, by zza jej ramienia podziwiać Laurę. Wanda zaczyna nienawidzieć rywalkę i postanawia się zemścić. Baryka tańczy ze wszystkimi paniami, by móc w końcu zbliżyć się do ukochanej i usłyszeć miłosne wyznania.  
• Na polecenie pani Wielosławskiej Wanda daje koncert fortepianowy. W tym czasie Laura i Cezary wymykają się z sali do ogrodu. Karolina odkrywa, że Baryka kocha inną, a z nią się tylko zabawiał.
• Na prośbę księdza Nastka Cezary z Karoliną tańczą ognistego kozaka, co utwierdza Wandę w przekonaniu, że tych dwoje ma romans.
• Bal kończy się zbiorowym pijaństwem, a rano ksiądz Anastazy z Cezarym wracają powozem do Nawłoci. 
• W kolejnych dniach romans Laury i Cezarego się rozwija, ale dostrzega go tylko Karolina. Panna Wanda podczas wspólnej gry na fortepianie kurczowo łapie Barykę za rękę, ale ten studzi miłosne zapały stwierdzeniem, że widział jej ucieczkę przed perliczką.
• Pod koniec listopada dochodzi do tragedii: Karolina zostaje otruta i umiera w męczarniach. W godzinie śmierci ksiądz Anastazy, który podczas spowiedzi poznał tajemnicę dziewczyny, udziela jej ślubu z Cezarym. Śledztwo wykazuje, że Karolina piła wodę z sokiem porzeczkowym i cukrem, a napój podała jej Wanda. Później jest podejrzana o otrucie kobiety strychniną i aresztowana, ale z braku dowodów wypuszczono ja na wolność.
• Śmierć Karoliny nie robi wrażenia na Cezarym, który wskutek własnych przeżyć zobojętniał na podobne sytuacje. Nadal spotyka się Laurą, a jego namiętność rośnie. Tuż przed Bożym Narodzeniem Barwicki nakrywa go w bibliotece i rywale wdają się w bójkę. Laura wypiera się przed narzeczonym romansu z Cezarym i nakazuje mu opuszczenie domu, a rozwścieczony mężczyzna przed wyjściem uderza ją w twarz szpicrutą.
• Cezary błąka się po okolicy, nocuje w stogu i przeżywa swoje zerwanie z Laurą, która zamknęła przed nim drzwi swego domu. Trafia na wiejski cmentarz i przy grobowcu Wielosławskich, gdzie pochowano Karolinę, spotyka księdza Nastka, ale odmawia spowiedzi i nie chce przyznać, że przyczynił się do śmierci dziewczyny.
• Hipolit wypytuje Cezarego o jego problemy, ale ten sygeruje tylko, że chodzi o kobietę. Prosi przyjaciela, by pozwolił mu zamieszkać przez parę tygodni w Chłodku. Wielosławski mówi z żalem o planach rodziny - zamierzali ofiarować Karusi w posagu Chłodek i wydać ją za Barykę. 
• Nazajutrz Cezary przenosi się do Chłodka i zajmuje jeden z dwóch pokoi ekonoma Gruboszewskiego, który podejrzewa go o szpiegowanie dla dziedzica.
• Pobyt w Chłodku trwa dwa tygodnie. Cezary zapoznaje się z ciężkim losem komorników oraz starców i wszelkiej biedoty. Kiedy Hipolit przywozi mu wiadomość, że Laura wyszła za mąż za Barwickiego, Baryka decyduje się wrócić do Warszawy.

III. WIATR OD WSCHODU (ok. 70 stron) - dalsze losy Cezarego, powrót na studia, szukanie swego miejsca w Polsce, spotkanie z Laurą i decyzja udziału w manifestacji (zakończenie otwarte).

• Cezary wraca na medycynę i zamieszkuje w brudnym i śmierdzącym pokoju przy ul Miłej jako współlokator Buławnika. Utrzymuje się z pieniędzy po sprzedaży fraka. Kiedy kapitał się kończy, musi znowu skorzystać z pomocy Gajowca.
• Gajowiec opowiada Baryce o swoich przewodnikach duchowych, których portrety powiesił na ścianie. To przyrodnik i felietonista Marian Bohusz, historyk Stanisław Krzemiński oraz filozof, socjolog i psycholog Edward Abramowski.
• Cezary codziennie przechodzi przez dzielnicę żydowską i snuje refleksje na temat nędzy i próżniactwa większości Żydów.
• Gajowiec pisze książkę o wolnej Polsce, kraju zepsutym i okradzionym przez najeźdźców, pełnym ciemnoty, brudu, lenistwa itp. Oddaje Cezaremu część swojej pensji za pomoc w zbieraniu materiałów.
• Gajowiec jest również mistykiem i wierzy w cuda dotyczące Polski oraz w siłę modlitwy. Marzy o wprowadzeniu polskiej waluty o nazwie "złoty". Cezary sceptycznie odnosi się do jego opowieści, widząc sińce i guzy zadane przez nową władzę, która usilowała być mocną, nie słabszą od władzy zaborców.
• Cezary poznaje Antoniego Lulka, schorowanego starszego komunistę, który dyskutuje z nim o cierpieniach uciemiężonej biedoty i żywi wrogość do nowo powstałej Rzeczypospolitej Polskiej. Poniża on ideę kultu narodowości, za jedyną granicę w świecie uznając tę, która dzieli robotników od burżuazji. Baryka nie jest tak radykalny, bo widział ludzi całujących z płaczem słupy graniczne.
• Pewnego dnia Lulek wprowadza Cezarego na tajną konferencję partyjną odbywającą się w biurze Polexu. Za stołem prezydialnym zasiada kobieta (towarzyszka Karyla - lekarka) i sześciu mężczyzn, m.in.  towarzysz Mirosław - Rusin, 

- Pierwszy mówca wygłasza przemówienie o burżuazji, której niezaspokojone apetyty prowadzą do ciągłych wojen. Jedynie zjednoczona klasa robotnicza wszystkich państw może dokonać postępu gospodarczego.

- Lekarka mówi o konieczności likwidacji klas społecznych, aby stworzyć społeczeństwo pracujących, równych i wolnych ludzi. Władzę ma pełnić klasa robotnicza. Następnie opisuje tragiczną sytuację tej klasy przeżartej nędzą i chorobami oraz pozbawionej kultury.

- Cezary zadaje pytanie: ... jeżeli ta klasa jest pozbawiona kultury, to jakimże sposobem i prawem (...) może rwać się do roli odrodzicielki tutejszego społeczeństwa? i stwierdza, że Klasa przeżarta nędzą i chorobami może być tylko obiektem czyjejś akcji odrodzeńczej, lecz w żadnym razie nie czynnikiem odradzającym. Sugeruje także, że taki czynnikiem może być odrodzona i odradzająca się Polska.

- W odpowiedzi towarzysz Mirosław opowiada o prześladowaniach komunistycznego ruchu robotniczego i torturach stosowanych wobec więźniów.

- W atmosferze pogardy i nienawiści Cezary opuszcza zebranie, potraktowany przez obecnych jako obrońca burżuazji i wróg klasowy.

• Z okien kawiarni Cezary obserwuje posterunkowego patrolującego ulicę, Żyda pchającego ciężki wózek, dzieci zbierające miał węglowy,  i rozmyśla o tym, co usłyszał na zebraniu.
• Cezary mówi Gajowcowi, że wraca z zebrania komunistów. Panowie rozpoczynają dyskusję światopoglądową. 

- Baryka zarzuca Gajowcowi torturowanie przez państwo przeciwników politycznych i mniejszości narodowych, opieszałość we wprowadzaniu reform zwłaszcza dotyczących poprawy bytu nędzarzy, posługiwanie się romantyczną magnacką retoryką, brak wielkiej idei na rzecz polskiego "jakoś to będzie".
- Pozytywistyczna wizja Gajowca to przede wszystkim utrzymanie granic odrodzonego państwa, w których kiedyś powstaną stany zjednoczone, wolne i równe, złożone z ludów polskich, ruskich i litewskich.   

• W pierwszej połowie marca Cezary otrzymuje list od Laury z prośbą o spotkanie w Ogrodzie Saskim. Kobieta wciąż go kocha i cierpi z powodu rozstania, do którego sam doprowadził. Aby uratować swoją opinię, musiała wyjść za mąż za Barwickiego. Ceary liczy na kontynuację romansu, ale Laura nie ma zamiaru łamać słowa danego mężowi. Teraz chce tylko ostatni raz spojrzeć na jedyną miłość swego życia. Wzburzony Cezary odchodzi bez słowa.
• W pierwszy dzień przedwiośnia w stronę Belwederu idzie wielka manifestacja robotnicza zorganizowana przez kierownictwo partii jako wyraz solidarności dla robotników pewnej fabryki. Zbuntowali się oni przeciw właścicielowi, zażądali podwyżki, a nastepnie przejęli fabrykę, która z kolei została otoczona przez kordon policji.
• W pierwszym szeregu idą pod rękę ideowcy, między innymi Lulek i Baryka ubrany w mundur i czapkę żołnierską. Naprzeciw nich konna policja  oddział piechoty.
• Baryka wyszedł z szeregu robotników i parł oddzielnie, wprost na ten szary tłum żołnierzy - na czele zbiedzonego tłumu.

4. Bohaterowie:  (jest ich oczywiście więcej, ale wymieniam tych choć cokolwiek znaczących)

CEZARY GRZEGORZ (CZARUŚ) BARYKA -  Polak ur. 1900 r. w Azerbejdżanie (Baku) i dojrzewający w okresie dramatycznych wydarzeń pierwszej połowy XX w.; (w chwili rozpoczęcia akcji w 1914 r. ma 14 lat) - data urodzenia pozwala bezproblemowo określać jego wiek w poszczególnych latach; 

JADWIGA z Dąbrowskich BARYKOWA -  matka Cezarego, Polka z Siedlec, zamieszkała w Baku, zamęczona w obozie pracy podczas rewolucji w 1917 r.;

SEWERYN BARYKA - ojciec Cezarego, Polak z patriotycznej rodziny, urzędnik carski, wcielony do armii rosyjskiej w 1914 r., zmarł podczas ostatniego etapu powrotu z synem do Polski; karmił syna wizją szklanych domów;

SZYMON GAJOWIEC - niegdyś nieszczęśliwie zakochany w Jadwidze, po wyzwoleniu Polski wysoki urzędnik Ministerstwa Skarbu, roztacza opiekę nad Cezarym po jego przyjeździe do Warszawy;

HIPOLIT WIELOSŁAWSKI - kolega z uniwersytetu i towarzysz walki w wojnie polsko-bolszewickiej, Cezary wyniósł go rannego na plecach z pola walki;

ANASTAZY (NASTEK) WIELOSŁAWSKI - przyrodni brat Hipolita, ksiądz; 

KAROLINA (KARUSIA) SZARŁATOWICZÓWNA herbu Rogala - krewna Wielosławskich, siostra cioteczna Hipolita mieszkająca w Nawłoci po konfiskacie majątku na Ukrainie, bez wzajemności zakochana w Cezarym, otruta przez rywalkę strychniną w wyniku tragicznej pomyłki;

WANDA OKSZYŃSKA - 16-letnia siostrzenica żony rządcy Turzyckiego, brak zdolności do matematyki nadrabiała ogromnym talentem muzycznym, była uzdolnioną pianistką, niezrównoważona psychicznie i zakochana w Cezarym otruła z zazdrości swoją domniemaną rywalkę;

LAURA KOŚCIENIECKA - piękna wdowa po zmarłym przed dwu laty pisarzu, mieszka razem z teściową w jego majątku w Leńcu, do którego rości pretencje dwojka dzieci Kościenieckiego z pierwszego małżeństwa; zaręczona z nuworyszem Barwickim z przyczyn ekonomicznych, zakochana z wzajemnością w Cezarym; później żona Barwickiego

BARWICKI - jej narzeczony, później mąż

ANTONI LULEK - znajomy Cezarego, anemik i astmatyk, komunista-ideowiec

Bogumił Jastrun - znajomy Seweryna, przechowywał w Moskwie jego walizkę

inzynier Białynia - przewodnik pociagu do Polski, dawny znajomy Seweryna

Jędrek - stajenny Wielosławskich (też uczestniczył w wojnie jako adiutant)

pani Wielosławska - matka Hipolita

Michał Skalnicki - wuj Hipolita

Aniela i Wiktoria - ciotki Wielosławskich

Maciejunio - stary służący Wielosławskich

Wojciunio - stary kucharz Wielosławskich, jąkała

Gruboszewski - ekonom z folwarku Chłodek

Pan Storzan - sparaliżowany magnat, właściciel palacu w Odolanach

Buławnik - współlokator Cezarego

5. Koncepcje naprawy Polski w "Przedwiośniu"

Wszystkie te koncepcje poznaje i ustosunkowuje się do nich Cezary Baryka. Żadna z nich nie przekonuje go całkowicie. 

• Utopijna koncepcja "szklanych domów". (Seweryn Baryka)
• Pozytywistyczna koncepcja utrzymania państwowości i stopniowego wprowadzania reform: walutowej, agrarnej, szkolnictwa, zdrowia, armii.  (Szymon Gajowiec)
• Komunistyczna koncepcja zakłada zniszczenie burżuazji i arystokracji, oddanie władzy robotnikom, równość klas społecznych i bezpaństwowość. (Antoni Lulek)

6. Interpretacja tytułu "Przedwiośnie"  

• Przedwiośnie w przyrodzie to pora roku przed wiosną, kiedy wszystko budzi się do życia, ale jednocześnie jest jeszcze szare, brudne, błotniste. Kluczowe wydarzenia w życiu Cezarego dzieją się właśnie o przedwiośniu: 

- Cezary przekracza granice Polski i żegna się z wizja szklanych domów
- Cezary idzie samotnie naprzeciw oddziałom policji (ostatnia scena)

• Przedwiośnie w przenośni oznacza początek czegoś, zaranie, powijaki, pierwsze próby, okres przed rozkwitem itp.
• Tytuł "Przedwiośnie" w powieści ma znaczenie symboliczne, bo dotyczy okresu w Polsce tuż po odzyskaniu niepodległości, kiedy wszystko jest zniszczone, zrujnowane, zaniedbane, a jednocześnie czekające na rozkwit.

7. Jak rozumieć ostatnią symboliczną scenę?

Jej interpretacja nasuwa szereg wątpliwości i przemyśleń.

• Co Cezary robi w pierwszym szeregu manifestacji, wśród działaczy komunistycznych, pod rękę z Lulkiem? Przecież wykpił na zebraniu ich ideologię i został potraktowany jak wróg klasowy.  

• Dlaczego jest w mundurze wojskowym, budząc tym zainteresowanie policji? Przecież to wyraźny sygnał, że walczył z bolszewikami w 1920r. więc jest antykomunistą.

• Dlaczego odłącza się od manifestacji i idzie sam na kordon policji? Czyżby chciał podkreślić, że on tu indywidualnie, a nie jako działacz rewolucyjny? A może po prostu idzie na pewną śmierć, bo tuż przedtem ostatecznie rozstał się z Laurą, więc kierują nim emocje silniejsze niz instynkt przetrwania.  

• Dlaczego zatem autor podkreśla, że Cezary idzie oddzielnie, ale  na czele zbiedzonego tłumu? W takim kontekście wygląda przecież jak ich przywódca, rzecznik, przedstawiciel, delegat itp.

Te wszystkie wątpliwości nasuwają przypuszczenie, że mamy tu do czynienia z postawą bardzo młodego, nie do końca ukształtowanego człowieka, który nie potrafi jeszcze działać racjonalnie i podejmuje decyzje pod wpływem emocji. Współczuje biedakom, chciałby poprawy ich bytu, dlatego przyłącza się do manifestacji. Sympatyzuje z ruchem rewolucyjnym, choć poznał straszliwe konsekwencje rewolucji, więc spontanicznie zajmuje miejsce w pierwszym szeregu wśród działaczy. Samotny, odrzucony przez ukochaną, nie mogąc odnaleźć celu i sensu życia - idzie na śmierć tak samo spontanicznie, jak robił to do tej pory w różnych sytuacjach.  

Niektórzy interpretują tę scenę jako ostrzeżenie młodzieży przed przyłączeniem się do komunistów. Hmmm.....

CO TRZEBA WIEDZIEĆ O "NIE-BOSKIEJ KOMEDII"

Nie-boska komedia online 

1. Co to jest Nie-Boska komedia? 

To dramat romantyczny Zygmunta Krasińskiego (1812-1859) - poety uznawanego za trzeciego wieszcza epoki romantyzmu (obok Mickiewicza i Słowackiego). Napisany w 1833 r. a wydany dwa lata później w Paryżu. Zaplanowany początkowo jako pierwsza część trylogii pt. Ojciec.

2. Okoliczności powstania utworu

Zachęcam do zapoznania się z bardzo ciekawym życiorysem autora. Jego ojciec, generał Wincenty Krasiński, był wiernym poddanym cara i wielkim przeciwnikiem powstania listopadowego, dlatego zabronił synowi udziału w tym narodowym zrywie. Zygmunt posłuchał ojca, ale rozterki wewnętrzne go nie opuściły. W ramach usprawiedliwienia swojej postawy napisał utwór, który pokazuje, jak straszliwe konsekwencje niesie każda rewolucja. (Przypominam, że i Mickiewicz napisał "Dziady III", żeby usprawiedliwić klęskę  powstania  i swoją w nim nieobecność). 

3. Skąd taki tytuł? 

Na pierwszy rzut oka widać, że autora zainspirowała Boska komedia - śreniowieczny poemat Dantego o wędrówce poety w zaświaty do Piekła, Czyśćca i Raju. Przesłaniem utworu jest chęć nakłonienia ludzi do cnotliwego i moralnego życia. 

Tytuł Nie-Boska komedia można więc interpretować jako 

• uznanie, że historia cywilizacji to dzieło nie Boga, lecz ludzi wyposażonych przez Niego w wolną wolę;
• sugestię, że opisane w dramacie wydazrenia są sprzeczne z boskimi planami.

Warto jednak zwrócić uwagę na wiarę autora w siłę Opatrzności, co obrazuje ostatnia scena - wizja Chrystusa-mściciela.

4. O czym to jest, czyli tematyka utworu:

Fabuła utworu dotyczy losów arystokraty - hrabiego Henryka. Poznajemy go najpierw jako męża i ojca, który nie potrafi pogodzić życia rodzinnego z przekonaniem o swojej artystycznej misji. Następnie staje on na czele obozu arystokracji przeciwko zbuntowanemu ludowi i w obliczu nieuchronnej klęski popełnia samobójstwo. Zatem w cz. I i II - mamy dramat poety i rodziny,  a w cz. III i IV -  obraz rewolucji społecznej.

5. Budowa utworu:

Jeśli nie mieliście w dłoni książki, łatwo możecie zostać złapani na niewiedzy, ponieważ ten dramat nie składa się ze scen (jak Dziady), tylko z fragmentów oddzielonych od siebie gwiazdkami. Ponadto całość dzieli się na cztery części, a każda część rozpoczyna się poetyckim komentarzem dotyczącym bohaterów lub wydarzeń. Cz. I i II to dramat rodzinny, cz. III i IV - dramat społeczny. W sumie to jakieś 75 stron do przeczytania, ale choć tekst niełatwy, nasycony metafizyką i filozofią - to dla chcącego nic trudnego i przy odrobinie dobrej woli da się zrozumieć, tym bardziej, że jest pisany prozą. 

6. Czas i miejsce akcji:

Jako że mamy do czynienia z dramatem romantycznym, akcja jest rozciągnięta na lata i toczy się w różnych miejscach. Brak wskazówek dotyczących konkretnych dat, możemy tylko określić upływ czasu. 

- cz. I trwa ok. 1 roku - od ślubu do narodzin Orcia, jego chrztu i śmierci Żony;

- cz. II trwa ok. 4 lat, a zaczyna się 10 lat po cz. I - od wizyty na cmentarzu w 10 rocznicę śmierci Żony do ślepoty Orcia w 14 roku życia; 

- cz. III i IV rozgrywa się w nieokreślonym czasie - przez co zyskuje charakter uniwersalny (te wydarzenia mogłyby się toczyć zawsze i wszędzie)

Miejsce akcji jest związane z wydarzeniami:

cz. I -  kościół, wnętrze domu, ogród, dzikie ustronia, szpital obłąkanych

cz II - cmentarz, wąwóz górski, dom Hrabiego

cz. III - obóz rewolucjonistów,komnata w domu Hrabiego

cz. IV - zamek Świętej Trójcy

7. Bohaterowie:

Pan Młody, Mąż, Hrabia Henryk - bogaty arystokrata, poeta, w końcowych scenach ma 36 lat

Panna Młoda, Żona, Głos w górze (Maria) - nieszczęśliwa, odrzucona żona Henryka

Orcio (Jerzy Stanisław ) - syn Henryka i Marii, w końcowych scenach ma ponad 14 lat

Ojciec Chrzestny -  chrzestny Orcia, później negocjator warunków kapitulacji

Jakub - osobisty służący Hrabiego Henryka

Pankracy - dyktator powstania ludu

Leonard - jeden z przywódców powstania, prorok "nowej wiary"

Bianchetti - włoski generał, geniusz strategii

Herman - syn filozofa wyświęcony przez Leonarda na zbójcę

Przechrzta - jeden z Żydów, którzy przeszedł z judaizmu na chrześcijaństwo 

oraz mnóstwo postaci drugoplanowych - realnych i metafizycznych

8. Przebieg wydarzeń w punktach:

Część pierwsza (akcja trwa ok. 1 roku - od ślubu do chrzcin Orcia i śmierci Żony)

Poetycki komentarz: Apostrofa do romantycznego poety, którego twórczość oddaliła się od życia, który nie potrafi czuć i kochać. Przez ciebie płynie strumień piękności, ale ty nie jesteś pięknością.

• Anioły zsyłają Hrabiemu Henrykowi dobrą żonę, a siły zła - pokusę w postaci Dziewicy Poezji.
• Henryk żeni się z Marią.
• Wkrótce odkrywa, że nie kocha żony, tylko Dziewicę.
• Rodzi się Orcio.
• Henryk odchodzi od żony i idzie za Dziewicą.
• Podczas chrztu Orcia jego matka, obłąkana rozpaczą, zaklina syna, aby został poetą, a wtedy ociec go pokocha.
• Henryk odkrywa, że Dziewica to upiór zesłany przez siły zła.
• Po powrocie do domu Henryk dowiaduje się, że jego żonę odwieziono do domu dla obłąkanych.
• Henryk odwiedza żonę, która umiera na jego rękach.

Część druga ( akcja trwa ok. 4 lat - od 10 rocznicy śmierci Żony  do oślepnięcia 14-letniego Orcia)

Poetycki komentarz: apostrofa do Orcia, niezwykłego kilkuletniego dziecka, wszechstronnie uzdolnionego, obdarzonego wdziękiem i urodą, ale rozmarzonego, zadumanego - innego niż wszystkie dzieci w jego wieku, będącego przedmiotem troski swego ojca.

• Dziesięcioletni Orcio z ojcem odwiedzają grób matki, którą syn często widuje we śnie i cytuje usłyszane od niej słowa.

Ja napoję /Usta twoje /Dźwiękiem i potęgą,

Czoło przyozdobię /Jasności wstęgą,

I matki miłością /Obudzę w tobie

Wszystko, co ludzie na ziemi, anieli w niebie

Nazwali pięknością, —

By ojciec twój, / O synku mój! / Kochał ciebie 

Posłuchajcie, jaki piękny utwór do tych słów stworzył duet Wanda Warska - Andrzej Kurylewicz: 

Wanda Warska - Kołysanka

• Podczas spaceru Hrabia dyskutuje z Filozofem zwiastującym nadejście rewolucji.
• W górskim wąwozie Hrabia ma przeczucie, że jego syn wkrótce oślepnie. Mefisto zsyła mu wizję czarnego Orła, który zachęca Henryka do obrony wartości arystokracji.
• W wieku czternastu lat Orcio ślepnie, ale zaczyna widzieć "oczyma duszy" (zostaje poetą). 
• Orcio budzi się o północy i rozmawia z matką, wezwany lekarz stwierdza obłęd.

Część trzecia

Poetycki komentarz: Opis początków rewolucji: tłumy biedaków i przemawiający do nich Pankracy

• W szałasie odbywa się zebranie Przechrztów (Żydów, którzy przeszli na chrześcijaństwo, żeby przy okazji rewolucji zdradą  obalić Krzyż). oni panów zabiją po błoniach - (...) a my ich potem zabijem, powiesim
• Przywódca rewolucji, Pankracy, planuje spotkanie z Hrabią Henrykiem, którego uważa za groźnego przeciwnika i chce go przekonać do swoich racji. Ja chcę go widzieć - spojrzeć mu w oczy - przeniknąć do głębi serca - przeciągnąć na naszą stronę.
• Przechrzta zostaje wysłany w poselstwie do Henryka.
• Henryk zmusza Przechrztę, aby go oprowadził (w przebraniu) po obozie rewolucjonistów, który przypomina piekło Dantego. Spotykają po po kolei:

- ludzi tańczących wokół szubienicy

- Klub Lokajów

- Chór Rzeźników

- nierządnicę - zabójczynię własnego męża

- generała Bianchettiego

- umierającego rzemieślnika

- Chór Chłopów

- ruiny kościoła

- Leonarda - proroka "nowej wiary" - Wolności

- Chór Zabójców

- Hermana (syna filozofa) przyjmującego święcenia zbójeckie

- arystokratki tańczące na gruzach zamku

- Chór Filozofów

- Chór Artystów

• Hrabia Henryk przedstawia się Leonardowi jako morderca z klubu Hiszpańskiego.
• Pankracy odwiedza hrabiego Henryka w jego zamku i prowadzą dyskusję ideową, w której nie osiągają kompromisu.

Pankracy chce przekonać Hrabiego do idei rewolucji, żeby pozbyć się najbardziej trudnego i niebezpiecznego przeciwnika.

- nie wierzy w Boga, jest ateistą

- chce zbudować nowy świat na gruzach starego

- nowym Bogiem nazywa rewolucję

- wytyka dawnej arystokracji grzechy upadku moralnego:  okrucieństwa, oszustwa, chciwości, zbrodni, cudzołóstwa 

Hrabia Henryk gardzi "mieszczańskim synem" i uważa go za Antychrysta

- broni tradycji i wartości chrześcijańskich

- wierzy, że arystokracja otrzymała władzę z rąk samego Boga,

- wymienia zasługi arystokracji (ludzkość zawdzięcza jej dorobek cywilizacyjny i kulturowy, obronę przed wojnami, chorobami i głodem)

Część czwarta:

Poetycki komentarz: Opis zamku Świętej Trójcy, gdzie schronili się arystokraci. Jest świt, podnoszą się mgły, a pod zamek ciągnie Lud jak na Sąd Ostateczny.

• Hrabia Henryk przedarł się przez obóz chłopów, zabijając ich stu, a tracąc dwustu swoich ludzi. W katedrze zamkowej Arcybiskup powierza mu przywództwo zamku.  Arystokraci przysięgają wodzowi wierność.
• W obliczu nieuchronnej klęski arystokraci rozważają poddanie się i proponują Henrykowi układy, ale on uważa ich za zdrajców i straszy śmiercią.
• Orcio w lochach przedstawia ojcu wizję sądu nad nim. Glosy przepowiadają rychłą śmierć Henryka i wieczne potępienie:  "Za to, żeś nic nie kochał, nic nie czcił prócz siebie i myśli twych, potępion jesteś, potępion na wieki!"
• Do zamku przybywa Ojciec Chrzestny (Orcia), by w imieniu Pankracego  negocjować warunki kapitulacji. Arystokraci wypowiadają posłuszeństwo Hrabiemu, ale on ma za sobą wojsko i nie zgadza się na poddanie twierdzy. 
• Kiedy zabrakło pocisków, Hrabia żegna się z Orciem. Syn mówi, że słyszał glos matki, która wzywała go do siebie. W chwilę poźniej pada trafiony kulą. 
• Umierający Jakub przeklina pana za to, że skazał obrońców na śmierć. Henryk nie chce, aby zwycięzcy go sądzili, więc skacze w przepaść ze słowami: Poezjo, bądź mi przeklęta, jako i ja sam będę na wieki!
• Pankracy skazuje na śmierć wszystkich ocalałych arystokratów, w tym Ojca Chrzestnego, który ich broni. Poszukuje Henryka i dowiaduje się, że popełnił on samobójstwo, co ocenia pozytywnie, gdyż tylko on dotrzymał słowa i nie poddał się. Kiedy rozmawia z Leonardem o potrzebie budowania nowego świata, nawiedza go wizja Chrystusa - mściciela, który poraża go jasnością. Ze słowami: Galilejczyku, zwyciężyłeś (Galilaee, vicisti) Pankracy umiera. 

9. Problemtyka utworu ( co wynika z treści):

Przesłanie utworu niesie ostatnia scena, kiedy w godzinie zwycięstwa rewolucji jej przywódca, Pankracy, umiera porażony światłem Chrystusa - mściciela. Tak Krasiński obrazuje ideę prowidencjalizmu (providentia „opatrzność”).  

Prowidencjalizm (chrześcijański)  jest poglądem historiozoficznym, w myśl którego losami świata i człowieka kieruje Opatrzność (Bóg). Wprawdzie człowiek ma wolną wolę, ale tylko w pewnym zakresie, więc kiedy przekroczy granice wyznaczone przez Boga, wtedy Stwórca będzie musiał interweniować, przywracając chrześcijański porządek. 

A cóż to jest ta historiozofia? To bardzo popularne w XIX w. przekonanie, że poprzez analizę przeszłości można określić przyszłe losy świata. 

Pamiętacie różne koncepcje narodowowyzwoleńcze popularne w epoce romantyzmu? Wallenrodyzm (Konrad Wallenrod), mesjanizm (Dziady III) i narodowy patriotyzm (Pan Tadeusz) w utworach Mickiewicza, czy idea winkelriedyzmu w Kordianie Słowakiego?  W Nie-Boskiej komedii autor nie podpowiada jak walczyć (lub cierpieć), tylko ostrzega, czym grozi atak na chrześcijański porządek świata i tradycyjne wartości. Mimo konieczności zmian społecznych nie wolno przekraczać pewnych granic. 

10. Motto i jego interpretacja

Dramat poprzedzony jest podwojnym mottem, a każde motto nie jest przypadkowym cytatem, tylko niesie informacje dotyczące przeslania utworu. 

• „Do błędów, nagromadzonych przez przodków, dodali to, czego nie znali ich przodkowie — wahanie się i bojaźń; — i stało się zatem, — że zniknęli z powierzchni ziemi i wielkie milczenie jest po nich”. (Bezimienny - prawdopodobnie sam Krasiński) - Jest to swoista krytyka arystokracji, która okrucieństwem i niesprawiedliwością doprowadziła poddany sobie lud do buntu. Tym samym wydała wyrok sama na siebie.
• „To be, or not to be, that is the question”. (Hamlet) - Hamletowskie "Być albo nie być" można rozumieć jako refleksję nad zagrożonym istnieniem arystokracji. Mimo grzechów Krasiński postrzega ją jednak jako warstwę, która nie powinna zginąć z uwagi na wielkie zasługi, jakie oddała poddanym. 

CO TRZEBA WIEDZIEĆ O ROZPRAWCE

Podniżej macie tzw. łopatologię, czyli w możliwie najprostszy sposób wyjaśniony schemat rozprawki. To lekcja dla ósmoklasistów, ale i uczniowie szkoły średniej mogą się  podszkolić, jeśli do tej pory mało ćwiczyli. 

1. Czym jest rozprawka? To dłuższa wypowiedź pisemna, w której zajmujecie stanowisko wobec problemu zawartego w temacie, po czym dowodzicie swoich racji przy pomocy argumentów popartych przykładami. Ile razy dyskutowaliście z kolegami o wyższości swojej ulubionej drużyny piłkarskiej nad rywalami? Ile razy przekonywaliście mamę, że możecie pójść na dyskotekę albo pojechac na obóz?  Rozprawka to właśnie rodzaj waszego głosu w dyskusji, tylko wypowiedź musi być przemyślana, logiczna, uporządkowana i poprawna językowo. 

2. Jak jest zbudowana rozprawka?  Jak każda wypowiedź składa się z trzech części: wstępu, rozwinięcia i zakończenia, ale zawiera charakterystyczne elementy, o których nie wolno zapomnieć, czyli tezę i argumenty. 

1) WSTĘP (jeden akapit)  - odniesienie się do tematu w kilku zdaniach i postawienie tezy lub hipotezy. TEZA (lub hipoteza) -  zajęcie stanowiska wobec problemu zawartego w temacie (lub stwierdzenie, że nie ma się pewności co do swojego stanowiska). UWAGA! Bardzo ważne jest podkreślenie własnego stanowiska przy pomocy zwrotów typu: sądzę, uważam, jestem przekonany, nie mam pewności, zastanawiam się, przypuszczam itp.

2) ROZWINIĘCIE - ARGUMENTACJA (trzy akapity) - tu muszą się pojawić trzy argumenty poparte przykładami.

3) ZAKOŃCZENIE (jeden akapit) - podsumowanie rozważań i potwierdzenie (lub postawienie) tezy. 

3. O co chodzi z tą logiką wypowiedzi?  To trudne i łatwe jednocześnie. Po prostu nie możecie nigdy zapomnieć o problemie i swoim stanowisku wobec niego. Jeśli wasza teza brzmi: Uważam, że bohaterowie literaccy godni zapamiętania to ci, którzy mogą być dla nas wzorem, nie przywołujcie postaci Balladyny czy Senatora Nowosilcowa!!! Natomiast spokojnie możecie je przywołać, jeśli postawicie tezę:  Uważam, że bohaterowie literaccy godni zapamiętania to ci, którzy wywarli na mnie największe wrażenie. Bo co innego wrażenie (pozytywne, ale i negatywne), a co innego - wzór do naśladowania. Uważajcie na to, co chcecie udowodnić. Nie twórzcie argumentów na siłę, bo akurat tylko taki utwór czy bohatera pamiętacie. Zły argument i tak zostanie odrzucony przez egzaminatora.

 4. Czym się różni argument od przykładu?  Najczęściej spotykany błąd to zaczynanie argumentacji od przykładu, czyli powoływanie się na lekturę bez wcześniejszego  uogólnienia. Argument to ogólne stwierdzenie odnoszące się do tezy, nie może zawierać żadnych danych z lektury. Najpierw formułujemy nasze przekonanie, a potem ilustrujemy je przykładem. Ale uwaga: w głowie powinny najpierw pojawić się przykłady, jakimi dysponujemy, a potem myślimy, czego dowodem jest dany przykład. Jeśli najpierw sformułujemy argument, możemy mieć kłopot ze znalezieniem przykładu. 

Np. Wiem, że Scrooge był człowiekiem zimnym, wyrachowanym i okrutnym, bo żył bez miłości. Formułuję więc najpierw stwierdzenie ogólne, czyli argument, np. Ludzie żyjący bez miłości nie potrafią dać jej innym. Teraz powołuję się na przykład z lektury i opisuję krótko, o co chodzi z tym Scrooge'm. Jasne?

5. Przykładowy schemat rozprawki z tezą: 

Temat: Czy warto kochać, jeśli miłość może przynieść cierpienie?  

Wstęp: W literaturze spotykamy wiele rodzajów miłości. Każda z nich niesie w sobie ryzyko cierpienia, bo przecież może zakończyć się tragicznie. Gdybyśmy jednak zrezygnowali z miłości ze strachu przed bólem, jaki może przynieść, przestalibyśmy istnieć jako gatunek. 

Przypominamy sobie utwory o miłości (lub jej braku): np. Romeo i Julia, Opowieść wigilijna, Quo vadis, Dziady II - Dziewczyna, Pan Tadeusz, (szkoła średnia - np. Lalka, Antygona, Nie-Boska komedia, Zbrodnia i kara, Dżuma). Zastanawiamy się, czego dowodzi postawa bohaterów. 

Teza: Uważam, że warto kochać, niezależnie od tego, co przyniesie nam przyszłość.  Postaram się to udowodnić przykładami z literatury.

Zacznę od..., po pierwsze,   

Argument 1: Człowiek, który świadomie rezygnuje z miłości, bo boi się bólu, staje się zgorzkniały, obojętny  i okrutny. Tu przywołujecie przykład Ebenezera Scrooge'a, który dopiero po przemianie zaznał szczęścia.

Kolejnym argumentem..., po drugie..., przejdę teraz..., 

Argument 2: Miłość bywa uczuiem tak silnym, że nic oprócz niej się nie liczy, a życie bez ukochanej osoby przestaje mieć wartość. Tu przywołujecie przykład Romea i Julii, którzy popełnili samobójstwo, nie mogąc żyć bez siebie.  

Na koniec..., jeszcze jednym argumentem..., ostanim argumentem..., 

Argument 3: Miłość potrafi pokonać wszelkie przeszkody,  uczynić czlowieka silniejszym  i lepszym. Tu przywołujecie przykład Marka Winicjusza, który z miłości do Ligii został chrześcijaninem.

Zakończenie: Podsumowując moje rozważania..., Jak widać z powyższych argumentów...,  Po przeanalizowaniu problemu widzę wyraźnie...   - tu następuje potwierdzenie tezy.

6, Przykładowe tematy roprawek:

Spróbujcie w podobny sposób przeanalizować dowolny temat z arkuszy egzaminacyjnych. Zobaczycie, że ćwiczenie czyni mistrza. 

1) Łatwiej pokonać każdą trudność, gdy dąży się do swojego wymarzonego celu. Czy zgadzasz się z tym poglądem?

2) Czy w relacjach międzyludzkich lepiej kierować się sercem czy rozumem? 

3) W każdym jest coś, co zasługuje na podziw innych. Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem?

4) Napisz rozprawkę, w której rozważysz trafność stwierdzenia, że w trudnej sytuacji człowiek poznaje samego siebie. 

5) Czy zgadzasz się, że wspomnienia to jedyny wehikuł czasu, jakim dysponujemy? 

6) Chodzenie z głową w chmurach to nieodłączna cecha młodości.

7) Optymizm i zaufanie do ludzi utrudniają czy ułatwiają nam życie?