CO TRZEBA WIEDZIEĆ O ROZPRAWCE

Podniżej macie tzw. łopatologię, czyli w możliwie najprostszy sposób wyjaśniony schemat rozprawki. To lekcja dla ósmoklasistów, ale i uczniowie szkoły średniej mogą się  podszkolić, jeśli do tej pory mało ćwiczyli. 

1. Czym jest rozprawka? To dłuższa wypowiedź pisemna, w której zajmujecie stanowisko wobec problemu zawartego w temacie, po czym dowodzicie swoich racji przy pomocy argumentów popartych przykładami. Ile razy dyskutowaliście z kolegami o wyższości swojej ulubionej drużyny piłkarskiej nad rywalami? Ile razy przekonywaliście mamę, że możecie pójść na dyskotekę albo pojechac na obóz?  Rozprawka to właśnie rodzaj waszego głosu w dyskusji, tylko wypowiedź musi być przemyślana, logiczna, uporządkowana i poprawna językowo. 

2. Jak jest zbudowana rozprawka?  Jak każda wypowiedź składa się z trzech części: wstępu, rozwinięcia i zakończenia, ale zawiera charakterystyczne elementy, o których nie wolno zapomnieć, czyli tezę i argumenty. 

1) WSTĘP (jeden akapit)  - odniesienie się do tematu w kilku zdaniach i postawienie tezy lub hipotezy. TEZA (lub hipoteza) -  zajęcie stanowiska wobec problemu zawartego w temacie (lub stwierdzenie, że nie ma się pewności co do swojego stanowiska). UWAGA! Bardzo ważne jest podkreślenie własnego stanowiska przy pomocy zwrotów typu: sądzę, uważam, jestem przekonany, nie mam pewności, zastanawiam się, przypuszczam itp.

2) ROZWINIĘCIE - ARGUMENTACJA (trzy akapity) - tu muszą się pojawić trzy argumenty poparte przykładami.

3) ZAKOŃCZENIE (jeden akapit) - podsumowanie rozważań i potwierdzenie (lub postawienie) tezy. 

3. O co chodzi z tą logiką wypowiedzi?  To trudne i łatwe jednocześnie. Po prostu nie możecie nigdy zapomnieć o problemie i swoim stanowisku wobec niego. Jeśli wasza teza brzmi: Uważam, że bohaterowie literaccy godni zapamiętania to ci, którzy mogą być dla nas wzorem, nie przywołujcie postaci Balladyny czy Senatora Nowosilcowa!!! Natomiast spokojnie możecie je przywołać, jeśli postawicie tezę:  Uważam, że bohaterowie literaccy godni zapamiętania to ci, którzy wywarli na mnie największe wrażenie. Bo co innego wrażenie (pozytywne, ale i negatywne), a co innego - wzór do naśladowania. Uważajcie na to, co chcecie udowodnić. Nie twórzcie argumentów na siłę, bo akurat tylko taki utwór czy bohatera pamiętacie. Zły argument i tak zostanie odrzucony przez egzaminatora.

 4. Czym się różni argument od przykładu?  Najczęściej spotykany błąd to zaczynanie argumentacji od przykładu, czyli powoływanie się na lekturę bez wcześniejszego  uogólnienia. Argument to ogólne stwierdzenie odnoszące się do tezy, nie może zawierać żadnych danych z lektury. Najpierw formułujemy nasze przekonanie, a potem ilustrujemy je przykładem. Ale uwaga: w głowie powinny najpierw pojawić się przykłady, jakimi dysponujemy, a potem myślimy, czego dowodem jest dany przykład. Jeśli najpierw sformułujemy argument, możemy mieć kłopot ze znalezieniem przykładu. 

Np. Wiem, że Scrooge był człowiekiem zimnym, wyrachowanym i okrutnym, bo żył bez miłości. Formułuję więc najpierw stwierdzenie ogólne, czyli argument, np. Ludzie żyjący bez miłości nie potrafią dać jej innym. Teraz powołuję się na przykład z lektury i opisuję krótko, o co chodzi z tym Scrooge'm. Jasne?

5. Przykładowy schemat rozprawki z tezą: 

Temat: Czy warto kochać, jeśli miłość może przynieść cierpienie?  

Wstęp: W literaturze spotykamy wiele rodzajów miłości. Każda z nich niesie w sobie ryzyko cierpienia, bo przecież może zakończyć się tragicznie. Gdybyśmy jednak zrezygnowali z miłości ze strachu przed bólem, jaki może przynieść, przestalibyśmy istnieć jako gatunek. 

Przypominamy sobie utwory o miłości (lub jej braku): np. Romeo i Julia, Opowieść wigilijna, Quo vadis, Dziady II - Dziewczyna, Pan Tadeusz, (szkoła średnia - np. Lalka, Antygona, Nie-Boska komedia, Zbrodnia i kara, Dżuma). Zastanawiamy się, czego dowodzi postawa bohaterów. 

Teza: Uważam, że warto kochać, niezależnie od tego, co przyniesie nam przyszłość.  Postaram się to udowodnić przykładami z literatury.

Zacznę od..., po pierwsze,   

Argument 1: Człowiek, który świadomie rezygnuje z miłości, bo boi się bólu, staje się zgorzkniały, obojętny  i okrutny. Tu przywołujecie przykład Ebenezera Scrooge'a, który dopiero po przemianie zaznał szczęścia.

Kolejnym argumentem..., po drugie..., przejdę teraz..., 

Argument 2: Miłość bywa uczuiem tak silnym, że nic oprócz niej się nie liczy, a życie bez ukochanej osoby przestaje mieć wartość. Tu przywołujecie przykład Romea i Julii, którzy popełnili samobójstwo, nie mogąc żyć bez siebie.  

Na koniec..., jeszcze jednym argumentem..., ostanim argumentem..., 

Argument 3: Miłość potrafi pokonać wszelkie przeszkody,  uczynić czlowieka silniejszym  i lepszym. Tu przywołujecie przykład Marka Winicjusza, który z miłości do Ligii został chrześcijaninem.

Zakończenie: Podsumowując moje rozważania..., Jak widać z powyższych argumentów...,  Po przeanalizowaniu problemu widzę wyraźnie...   - tu następuje potwierdzenie tezy.

6, Przykładowe tematy roprawek:

Spróbujcie w podobny sposób przeanalizować dowolny temat z arkuszy egzaminacyjnych. Zobaczycie, że ćwiczenie czyni mistrza. 

1) Łatwiej pokonać każdą trudność, gdy dąży się do swojego wymarzonego celu. Czy zgadzasz się z tym poglądem?

2) Czy w relacjach międzyludzkich lepiej kierować się sercem czy rozumem? 

3) W każdym jest coś, co zasługuje na podziw innych. Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem?

4) Napisz rozprawkę, w której rozważysz trafność stwierdzenia, że w trudnej sytuacji człowiek poznaje samego siebie. 

5) Czy zgadzasz się, że wspomnienia to jedyny wehikuł czasu, jakim dysponujemy? 

6) Chodzenie z głową w chmurach to nieodłączna cecha młodości.

7) Optymizm i zaufanie do ludzi utrudniają czy ułatwiają nam życie?