CO TRZEBA WIEDZIEĆ O "PRZEDWIOŚNIU"

1. Wiadomości ogólne o "Przedwiośniu"

To powieść autorstwa Stefana Żeromskiego powstała w okresie XX-lecia międzywojennego, a dokładnie w latach 1921-1924, kiedy najbardziej aktualnym tematem było odrodzenie Polski po 123 latach niewoli. Pisarza zawsze żywo interesowały kwestie narodowe i społeczne,  nic więc dziwnego, że tematyka"Przedwiośnia" dotyczy przede wszystkim odradzania się polskiej państwowości i wszelkich problemów z tym związanych - ogromnej dysproporcji ekonomicznej społeczeństwa, nasilających się w związku z tym ruchów robotniczych i opieszałości rządu we wprowadzaniu reform.  

2. Czas i miejsce akcji "Przedwiośnia"
Rosja: (1914-1919)
- Baku - miejsce dzieciństwa i wczesnej młodości Cezarego

- Moskwa - pierwszy przystanek w drodze do Polski, mieszkanie polskiego emisariusza Bogumiła Jastruna, który przechowywał walizkę Seweryna;

- Charków - tu z przechowalni dworcowej ukradziono im walizkę, we wnęce pod schodami czekali kilka dni na pociąg do granicy Polski;

Polska: (1919 -1924)
- mała miejscowość graniczna

- Warszawa - (po przyjeździe do Polski i po powrocie z Nawłoci) kontakt z Gajowcem, praca w Ministerstwie Skarbu, studia na uniwersytecie (medycyna) przerwane udziałem w wojnie polsko-bolszewickiej; po powrocie z Nawłoci 

- Łysów pod Łosicami (dawne woj. lubelskie) - uratowanie Hipolita Wielosławskiego i początek przyjaźni z nim;

- Białoruś - tam zastał Cezarego koniec wojny

- Nawłoć pod Częstochową - majątek rodziny Wielosławskich

- Leniec - majątek Laury Kościenieckiej

- Odolany - pałac Storzana, miejsce balu dobroczynnego

- Chłodek - folwark Wielosławskich, gdzie Cezary zamieszkał na 2 tygodnie po zerwaniu z Laurą

3. Kompozycja "Przedwiośnia" i przebieg wydarzeń w punktach
Powieść składa się ze wstępu (Rodowód) i 3 obszernych  rozdziałów.

RODOWÓD (ok. 8 stron) - to historia państwa Baryków, ich poznania, małżeństwa, patriotycznych tradycji rodziny Seweryna (pamiętnik z 1831 r.), przeprowadzki i dostatniego życia w Baku oraz pierwszych lat szczęśliwego dzieciństwa ich syna - Cezarego. Te wydarzenia należą do fabuły powieści.

• przedstawienie Jadwigi i Seweryna Baryków
• tęsknota Barykowej za Polską
• anegdoty na temat gaf językowych Jadwigi wynikających z nieznajomości rosyjskiego 
• okoliczności znajomości i ślub Jadwigi z Sewerynem ( w ciągu miesiąca urlopu)
• droga kariery zawodowej Seweryna
• pamiętnik z wojny 1831 r. ze wzmianką o Kalikście Grzegorzu Baryce, dziedzicu Sołowijówki skonfiskowanej za udział w powstaniu listopadowym
• komfortowe warunki życia rodziny Barykow w Baku
• wychowanie syna - Cezarego Grzegorza - w miłości i dobrobycie

I. SZKLANE DOMY (ok. 90 stron) - to dramatyczne wydarzenia z życia Cezarego w Baku (bieda, głód, ciężka praca, śmierć rodziców, emigracja itp.) ukazane na tle ważnych wydarzeń historycznych: wybuchu I wojny światowej (1914), rewolucji październikowej (1917),  zamieszek w Baku zakończonych rzezią Ormian (1918), a także w wyzwolonej Polsce  - dotarcie do jej granic wczesną wiosną 1919 r. 

• W 1914r.  wybucha I wojna światowa Seweryn zostaje powołany do armii rosyjskiej.
• Wskutek nieobecności ojca Cezary nadużywa swobody (nie będę opisywać chuligańskich ekscesów, bo jeszcze ktoś weźmie przykład, ale chłopak miał  naprawdę sztańskie pomysły ;-)
• Jadwiga nie potrafi zapanować nad zbuntowanym synem, rozważa nawet powrót do Polski.  Wspomina swoją dawną młodzieńczą (miała 17 lat) miłość do Szymona Gajowca (jedynym namacalnym dowodem  jego uczucia  był rozpaczliwy 6-stronicowy list po jej zaręczynach z Sewerynem). 
• Seweryn pisze listy z frontu, dopytując się o syna.
• Przed wyjazdem Seweryn zabezpieczył finansowo rodzinę: zamienił gotówkę na złoto i biżuterię, a skarb ukryto wspólnie w piwnicy, część kapitału na doraźne wydatki pozostawił w banku.
• Matka niczego nie odmawia Cezaremu, wiedzie on luksusowe życie (lekcje języków, muzyki, śpiewu, tańca, jazda konna, łyżwy, wrotki, motocykl, rower, łódź motorowa, aeroplan, samochód).
• W trzecim roku wojny przestają przychodzić listy i jakiekolwiek wieści o majorze Sewerynie Baryce.
• W 1917r. - w Baku rozchodzą się plotki o wybuchu rewolucji.
• Cezary przestaje chodzić do ósmej klasy, na ulicy atakuje dyrektora szpicrutą i zostaje wydalony z gimnazjum z wilczym biletem.
• W Baku pojawia się komisarz rewolucyjny (Polak z pochodzenia) i ustanawia nowa władzę.
• Warunki życia mieszkańców ulegają gwałtownemu pogorszeniu (zamknięte sklepy, brak żywności, wstrzymanie pensji i wypłat z kont bankowych, wysiedlanie z mieszkań).
• Cezary aktywnie uczestniczy w rewolucyjnych wiecach, mityngach i egzekucjach, prowadzi też dyskusje światopoglądowe z matką, która nie wierzy w sprawiedliwość zasad rewolucji.
• W nocy Jadwiga przezornie przenosi część majątku z piwnicy do skrytki za miastem.
• Po ukazaniu się dektretu komisarskiego Cezary zgłasza władzom rodzinny majątek ukryty w piwnicy, który natychmiast zostaje zarekwirowany.
• Jadwiga urządza wyprawy za miasto w celu zdobycia zapasów żywności dla syna.
• Mieszkania Baryków zostaje zarekwirowane, a matka i syn przeniesieni do najmniejszego pokoju.
• Cezary dostrzega chorobliwe zmiany w wyglądzie matki (40-latka wygląda na 60-latkę) i odkrywa jej poświęcenie - zaczyna ją doceniać, pomagać, wspierać.
• Matka i syn chodzą do portu, oczekując statków z Astrachania, ale przybywają nimi głównie uciekinierzy z Rosji.  
• Jadwiga udziela noclegu zbiegłym arystokratkom (księżnej Szczerbatow-Mamajew i jej czterem córkom). W nocy w mieszkaniu odbywa się rewizja, w wyniku której odkryto klejnoty księżnej, więc Barykowie trafiają na listę podejrzanych, a rodzina księżnej do więzienia.
• Jadwigę wyśledzono przy próbie wydobycia części skarbu ze skrytki za miastem. Zostaje skierowana do robót publicznych w porcie. Po krótkim pobycie w szpitalu wraca do tych robót, ale wkrótce umiera z wyczerpania. 
• Cezary chowa matkę na katolickim cmentarzu. Dostrzega, że ktoś zdarł jej za palca ślubną obrączkę razem ze skórą.
• Cezary dostaje informację od władz, że major Baryka zdradził Rosję, przystając do polskich legionów.
• Cezary tęskni za matką, często odwiedza ją na cmentarzu i rozmawia z nią.
• W marcu 1918 r. Ormianie wzywają do Baku cztery pułki ormiańsko-gruzińskie oraz artylerię, piechotę  i kawalerię angielską (2 tys. ludzi) w celu rozprawienia się z ludnością tatarską
• Od marca do września Ormianie palą meczety z tatarskimi kobietami i dziećmi i urządzają pogrom Tatarów.
• Tatarzy jadą po pomoc do kalifa ze Stambułu i trzy dywizje armii tureckiej pod wodzą Nuri-Paszy idą na Baku, wyrzynając po drodze mieszkańców ormiańskich wiosek.
• W obleganym Baku przymusowo wciela się do wojska 30 tys. cywilów, w tym Cezarego. Miasto jest w ruinie, ludność kryje się po piwnicach. Tatarzy i Ormianie wyrzynają się nawzajem.
• We wrześniu armia ormiańska i i część posterunkow angielskich wycofują się z miasta, wojska tureckie zajmują Baku i zabijają ośmiuset poddających się żołnierzy angielskich.
• W ciągu czterech dni Tatarzy mordują ponad 70 tysięcy Ormian, Rosjan i wszytkich podejrzanych o sprzyjanie Ormianom. Przez ulice płynie rzeka krwi. 
• Cezary uchodzi z życiem dzięki legitymacji otrzymanej kiedyś od konsula "Państwa Polskiego" głoszącej, że jest obywatelem jakiegoś  "Lechistanu".
• Cezary zostaje zmuszony do przewożenia i usuwania zwłok pomordowanych. Do głębokich refleksji skłania go widok ciała pięknej Ormianki.
• Cezary pracuje z innymi przy spychaniu ziemi na tysiące zwłok zrzuconych do głębokiego rowu na obrzeżach miasta.
• W gromadzie żebraków Cezary zauważa dziwnego człowieka, który cicho śpiewa jego imię. Rozpoznaje w nim swojego ojca. 
• Na mocy Traktatu Wersalskiego Turcja wycofuje się z Baku i okolicy - powstaje wolny kraj Azerbejdżan, który jednak wkrótce dostanie się pod władzę bolszewików. 
• Cezary z ojcem zbierają fundusze na wyjazd do Polski. Seweryn wskutek przeżyć wojennych jest ciężko chory.
• Zimą wyruszają statkiem do Carycyna, a stamtad koleją (wagonem towarowym) na północ, do Moskwy. Po drodze, żeby zachęcić syna do powrotu do Polski, ojciec opowiada mu historię inżyniera Baryki, jego huty szkła i idei szklanych domów dla zwykłych ludzi.
• W Moskwie odbierają od Bogumiła Jastruna depozyt - walizkę Baryki zawierającą bieliznę, przybory toaletowe, leki oraz rodową pamiatkę - pamiętnik z powstania.
• Kolejny etap podróży odbywa się eszelonem do Charkowa. Po drodze pociąg często staje pod pretekstem naprawy - w ten sposob maszynista wyłudza od pasażerów pieniądze i wartościowe przedmioty. Ostatnie dziesięć wiorst Barykowie pokonuja piechotą.
• W Charkowie walizkę z całym dobytkiem (w tym dokumentami) oddają do przechowalni i załatwiaja kwaterę u krawca w oczekiwaniu na kolejny pociąg. Walizka ginie w przechowalni. 
• Oczekiwanie na pociąg przedłuża się do kilku tygodni, Barykowie próbują przetrwać, najmując się do różnych prac, choroba Seweryna się pogłębia.
• Cezary uczestniczy w wiecach i mityngach, marząc o pozostaniu w Rosji, ale nie może opuścić chorego ojca.
• Przybywa wyczekiwany pociąg, ale nie ma w nim miejsc, a wszystkie wagony są pozamykane. Przewodnik pociągu, inżynier Białynia, okazuje się znajomym Seweryna, ale boi się konsekwencji za przyjęcie nadprogramowych pasażerów. Barykom pomaga nieznajomy pasażer, "wysoki, czarny jegomość",  który umieszcza ich w wagonie towarowym pod stertą kożuchów.
• Nieznajomy mężczyzna na postojach przynosi Barykom pozywienie i gorącą wodę.
• Przeczuwając nadchodzącą śmierć, ojciec prosi syna, aby skontaktował się w Warszawie z Szymonem Gajowcem - dawnym przyjacielem jego i matki.
• Seweryn Baryka umiera, a jego ciało zostaje przeniesione do pobliskiego miasteczka, gdzie ma być pochowane w pobliżu kościoła. "Czarny jegomość" okazuje się być księdzem.
• Pociąg jeszcze długo się wlecze, nim o przedwiośniu dociera do granic Polski. Cezary przkracza granicę wyposażony w cudze dokumenty podsunięte mu przez inzyniera Białynię. Na widok ubogiego żydowskiego miasteczka przeżywa  ogromne rozczarowanie.

II. NAWŁOĆ (najdłuższa część, ok. 150 stron) - to sielankowo - tragikomiczna, a pod koniec  tragiczna opowieść o pobycie Cezarego w majątku rodzinnym Hipolita Wielosławskiego, poprzedzona opisem pracy i studiów w Warszawie oraz udziału w wojnie polsko-bolszewickiej (1920). Uczty, romanse, bale - taka parodia "Pana Tadeusza" ukazująca kompletny brak ideowości ziemiaństwa polskiego i przepaść ekonomiczno-obyczajową dzielącą je od chłopów.  

• W Warszawie Cezary rozpoczyna studia medyczne. Utrzymuje się dzięki pomocy Szymona Gajowca, który daje mu pracę w swoim biurze i załatwia korzystne korepetycje rosyjskiego.
• Gajowiec opowiada Cezaremu historię swojej platonicznej miłości do jego matki.
• Wybucha wojna posko - bolszewicka (ofensywa w kwietniu 1919) i Cezary wstępuje do wojska mimo rozterek moralnych.
• Na przedmieściach Pragi,  w drodze do Radzymina, Cezary obserwuje kolumnę jeńców bolszewickich i reakcję grubej warszawianki, ktora wyraża nienawiść, pogardę i ...litość.
• Wojska polskie idą za nieprzyjacielem na wschód, mijając po drodze ślady rabunków, rzezi i gwałtów. 
• Cezary zaprzyjaźnia się z Hipolitem Wielosławskim, również studentem uniwersytetu, podobno magnatem, i ratuje go od śmierci w okolicach Łysowa pod Łosicami.
• Jesienią 1920r. wojna dobiega końca. Studentów zdemobilizowano w pierwszej kolejności. Hipolit zaprasza Cezarego do rodzinnego majątku w Nawłoci pod Częstochową.
• Do Nawłoci przybywają wieczorem (listopad) po pokonaniu czterokonnym powozem drogi od stacji kolejowej. Serdeczne powitanie, obficie zastawiony stół i familiarne stosunki państwa ze służbą przypominają Cezaremu atmosferę miłości i bezpieczeństwa.rodzinnego domu. Na nocleg w pokoju gościnnym w "Ariance" odprowadza go Karolina Szarłatowiczówna.
• Rano Cezary zwiedza obejście dworku, bardzo podobne do Soplicowa. Spotyka go też seria zabawnych wydarzeń: najpierw widzi jakąś pensjonarkę uciekającą w popłochu przed perliczką, potem obserwuje Karolinę w bieliźnie tańczącą dla rozgrzewki przed kominkiem.
• Podczas przejażdżki linijką Hipolit i Cezary spotykają piękną Laurę Kościeniecką, której towarzyszy narzeczony, Barwicki. Kobieta zaprasza ich na śniadanie do swego dworku w Leńcu.
• Po powrocie przyjaciele poznają Wandę Okszyńską brawurowo grającą na fortepianie poloneza a-dur Chopina. Cezary gra z nią na cztery ręce "Tańce węgierskie" Liszta.
• Podczas wycieczki po okolicy Karolina przeżywa kolejną ośmieszającą przygodę - razem z księdzem Nastkiem spadają z siedzenia w tył bryczki, ukazując światu spodnią bieliznę.
• Podczas wycieczki odwiedzają folwark Chłodek administrowany przez ekonoma Gruboszewskiego. Nad stawem Cezary opowiada Karolinie historię swojego życia. Teraz pragnie zamieszkać w Chłodku i pracować jako pisarz prewentowy.
• Dni w Nawłoci upływają na jedzeniu, rozrywkach i spaniu do późna. Podczas segregowania jabłek na strychu Cezary pozwala sobie na śmiałe zachowanie wobec Karoliny.
• Laura Kościeniecka organizuje piknik w Odolanach w celu zebrania funduszy na protezy dla kalek wojennych. Pomagają jej Barwicki, Cezary i Hipolit. Wielosławski ofiarowuje przyjacielowi frak z dodatkami, a Karolina dostarcza wszystko do jego pokoju. Cezary zwabia dziewczynę do siebie i z wdzięczności tańczy z nią, a potem całuje. Przez dziurkę od klucza podgląda ich Wanda, śmiertelnie zakochana w Baryce.   
• Pewnego wieczoru Laura odwozi karetą Cezarego z Odolan do Nawłoci, a gdy ten obsypuje ją pocałunkami, kobieta je odwzajemnia. Wkrótce zaprasza mężczyznę na nocną schadzkę do Leńca. 
• Na balu Cezary prosi do tańca Karolinę, tylko po to, by zza jej ramienia podziwiać Laurę. Wanda zaczyna nienawidzieć rywalkę i postanawia się zemścić. Baryka tańczy ze wszystkimi paniami, by móc w końcu zbliżyć się do ukochanej i usłyszeć miłosne wyznania.  
• Na polecenie pani Wielosławskiej Wanda daje koncert fortepianowy. W tym czasie Laura i Cezary wymykają się z sali do ogrodu. Karolina odkrywa, że Baryka kocha inną, a z nią się tylko zabawiał.
• Na prośbę księdza Nastka Cezary z Karoliną tańczą ognistego kozaka, co utwierdza Wandę w przekonaniu, że tych dwoje ma romans.
• Bal kończy się zbiorowym pijaństwem, a rano ksiądz Anastazy z Cezarym wracają powozem do Nawłoci. 
• W kolejnych dniach romans Laury i Cezarego się rozwija, ale dostrzega go tylko Karolina. Panna Wanda podczas wspólnej gry na fortepianie kurczowo łapie Barykę za rękę, ale ten studzi miłosne zapały stwierdzeniem, że widział jej ucieczkę przed perliczką.
• Pod koniec listopada dochodzi do tragedii: Karolina zostaje otruta i umiera w męczarniach. W godzinie śmierci ksiądz Anastazy, który podczas spowiedzi poznał tajemnicę dziewczyny, udziela jej ślubu z Cezarym. Śledztwo wykazuje, że Karolina piła wodę z sokiem porzeczkowym i cukrem, a napój podała jej Wanda. Później jest podejrzana o otrucie kobiety strychniną i aresztowana, ale z braku dowodów wypuszczono ja na wolność.
• Śmierć Karoliny nie robi wrażenia na Cezarym, który wskutek własnych przeżyć zobojętniał na podobne sytuacje. Nadal spotyka się Laurą, a jego namiętność rośnie. Tuż przed Bożym Narodzeniem Barwicki nakrywa go w bibliotece i rywale wdają się w bójkę. Laura wypiera się przed narzeczonym romansu z Cezarym i nakazuje mu opuszczenie domu, a rozwścieczony mężczyzna przed wyjściem uderza ją w twarz szpicrutą.
• Cezary błąka się po okolicy, nocuje w stogu i przeżywa swoje zerwanie z Laurą, która zamknęła przed nim drzwi swego domu. Trafia na wiejski cmentarz i przy grobowcu Wielosławskich, gdzie pochowano Karolinę, spotyka księdza Nastka, ale odmawia spowiedzi i nie chce przyznać, że przyczynił się do śmierci dziewczyny.
• Hipolit wypytuje Cezarego o jego problemy, ale ten sygeruje tylko, że chodzi o kobietę. Prosi przyjaciela, by pozwolił mu zamieszkać przez parę tygodni w Chłodku. Wielosławski mówi z żalem o planach rodziny - zamierzali ofiarować Karusi w posagu Chłodek i wydać ją za Barykę. 
• Nazajutrz Cezary przenosi się do Chłodka i zajmuje jeden z dwóch pokoi ekonoma Gruboszewskiego, który podejrzewa go o szpiegowanie dla dziedzica.
• Pobyt w Chłodku trwa dwa tygodnie. Cezary zapoznaje się z ciężkim losem komorników oraz starców i wszelkiej biedoty. Kiedy Hipolit przywozi mu wiadomość, że Laura wyszła za mąż za Barwickiego, Baryka decyduje się wrócić do Warszawy.

III. WIATR OD WSCHODU (ok. 70 stron) - dalsze losy Cezarego, powrót na studia, szukanie swego miejsca w Polsce, spotkanie z Laurą i decyzja udziału w manifestacji (zakończenie otwarte).

• Cezary wraca na medycynę i zamieszkuje w brudnym i śmierdzącym pokoju przy ul Miłej jako współlokator Buławnika. Utrzymuje się z pieniędzy po sprzedaży fraka. Kiedy kapitał się kończy, musi znowu skorzystać z pomocy Gajowca.
• Gajowiec opowiada Baryce o swoich przewodnikach duchowych, których portrety powiesił na ścianie. To przyrodnik i felietonista Marian Bohusz, historyk Stanisław Krzemiński oraz filozof, socjolog i psycholog Edward Abramowski.
• Cezary codziennie przechodzi przez dzielnicę żydowską i snuje refleksje na temat nędzy i próżniactwa większości Żydów.
• Gajowiec pisze książkę o wolnej Polsce, kraju zepsutym i okradzionym przez najeźdźców, pełnym ciemnoty, brudu, lenistwa itp. Oddaje Cezaremu część swojej pensji za pomoc w zbieraniu materiałów.
• Gajowiec jest również mistykiem i wierzy w cuda dotyczące Polski oraz w siłę modlitwy. Marzy o wprowadzeniu polskiej waluty o nazwie "złoty". Cezary sceptycznie odnosi się do jego opowieści, widząc sińce i guzy zadane przez nową władzę, która usilowała być mocną, nie słabszą od władzy zaborców.
• Cezary poznaje Antoniego Lulka, schorowanego starszego komunistę, który dyskutuje z nim o cierpieniach uciemiężonej biedoty i żywi wrogość do nowo powstałej Rzeczypospolitej Polskiej. Poniża on ideę kultu narodowości, za jedyną granicę w świecie uznając tę, która dzieli robotników od burżuazji. Baryka nie jest tak radykalny, bo widział ludzi całujących z płaczem słupy graniczne.
• Pewnego dnia Lulek wprowadza Cezarego na tajną konferencję partyjną odbywającą się w biurze Polexu. Za stołem prezydialnym zasiada kobieta (towarzyszka Karyla - lekarka) i sześciu mężczyzn, m.in.  towarzysz Mirosław - Rusin, 

- Pierwszy mówca wygłasza przemówienie o burżuazji, której niezaspokojone apetyty prowadzą do ciągłych wojen. Jedynie zjednoczona klasa robotnicza wszystkich państw może dokonać postępu gospodarczego.

- Lekarka mówi o konieczności likwidacji klas społecznych, aby stworzyć społeczeństwo pracujących, równych i wolnych ludzi. Władzę ma pełnić klasa robotnicza. Następnie opisuje tragiczną sytuację tej klasy przeżartej nędzą i chorobami oraz pozbawionej kultury.

- Cezary zadaje pytanie: ... jeżeli ta klasa jest pozbawiona kultury, to jakimże sposobem i prawem (...) może rwać się do roli odrodzicielki tutejszego społeczeństwa? i stwierdza, że Klasa przeżarta nędzą i chorobami może być tylko obiektem czyjejś akcji odrodzeńczej, lecz w żadnym razie nie czynnikiem odradzającym. Sugeruje także, że taki czynnikiem może być odrodzona i odradzająca się Polska.

- W odpowiedzi towarzysz Mirosław opowiada o prześladowaniach komunistycznego ruchu robotniczego i torturach stosowanych wobec więźniów.

- W atmosferze pogardy i nienawiści Cezary opuszcza zebranie, potraktowany przez obecnych jako obrońca burżuazji i wróg klasowy.

• Z okien kawiarni Cezary obserwuje posterunkowego patrolującego ulicę, Żyda pchającego ciężki wózek, dzieci zbierające miał węglowy,  i rozmyśla o tym, co usłyszał na zebraniu.
• Cezary mówi Gajowcowi, że wraca z zebrania komunistów. Panowie rozpoczynają dyskusję światopoglądową. 

- Baryka zarzuca Gajowcowi torturowanie przez państwo przeciwników politycznych i mniejszości narodowych, opieszałość we wprowadzaniu reform zwłaszcza dotyczących poprawy bytu nędzarzy, posługiwanie się romantyczną magnacką retoryką, brak wielkiej idei na rzecz polskiego "jakoś to będzie".
- Pozytywistyczna wizja Gajowca to przede wszystkim utrzymanie granic odrodzonego państwa, w których kiedyś powstaną stany zjednoczone, wolne i równe, złożone z ludów polskich, ruskich i litewskich.   

• W pierwszej połowie marca Cezary otrzymuje list od Laury z prośbą o spotkanie w Ogrodzie Saskim. Kobieta wciąż go kocha i cierpi z powodu rozstania, do którego sam doprowadził. Aby uratować swoją opinię, musiała wyjść za mąż za Barwickiego. Ceary liczy na kontynuację romansu, ale Laura nie ma zamiaru łamać słowa danego mężowi. Teraz chce tylko ostatni raz spojrzeć na jedyną miłość swego życia. Wzburzony Cezary odchodzi bez słowa.
• W pierwszy dzień przedwiośnia w stronę Belwederu idzie wielka manifestacja robotnicza zorganizowana przez kierownictwo partii jako wyraz solidarności dla robotników pewnej fabryki. Zbuntowali się oni przeciw właścicielowi, zażądali podwyżki, a nastepnie przejęli fabrykę, która z kolei została otoczona przez kordon policji.
• W pierwszym szeregu idą pod rękę ideowcy, między innymi Lulek i Baryka ubrany w mundur i czapkę żołnierską. Naprzeciw nich konna policja  oddział piechoty.
• Baryka wyszedł z szeregu robotników i parł oddzielnie, wprost na ten szary tłum żołnierzy - na czele zbiedzonego tłumu.

4. Bohaterowie:  (jest ich oczywiście więcej, ale wymieniam tych choć cokolwiek znaczących)

CEZARY GRZEGORZ (CZARUŚ) BARYKA -  Polak ur. 1900 r. w Azerbejdżanie (Baku) i dojrzewający w okresie dramatycznych wydarzeń pierwszej połowy XX w.; (w chwili rozpoczęcia akcji w 1914 r. ma 14 lat) - data urodzenia pozwala bezproblemowo określać jego wiek w poszczególnych latach; 

JADWIGA z Dąbrowskich BARYKOWA -  matka Cezarego, Polka z Siedlec, zamieszkała w Baku, zamęczona w obozie pracy podczas rewolucji w 1917 r.;

SEWERYN BARYKA - ojciec Cezarego, Polak z patriotycznej rodziny, urzędnik carski, wcielony do armii rosyjskiej w 1914 r., zmarł podczas ostatniego etapu powrotu z synem do Polski; karmił syna wizją szklanych domów;

SZYMON GAJOWIEC - niegdyś nieszczęśliwie zakochany w Jadwidze, po wyzwoleniu Polski wysoki urzędnik Ministerstwa Skarbu, roztacza opiekę nad Cezarym po jego przyjeździe do Warszawy;

HIPOLIT WIELOSŁAWSKI - kolega z uniwersytetu i towarzysz walki w wojnie polsko-bolszewickiej, Cezary wyniósł go rannego na plecach z pola walki;

ANASTAZY (NASTEK) WIELOSŁAWSKI - przyrodni brat Hipolita, ksiądz; 

KAROLINA (KARUSIA) SZARŁATOWICZÓWNA herbu Rogala - krewna Wielosławskich, siostra cioteczna Hipolita mieszkająca w Nawłoci po konfiskacie majątku na Ukrainie, bez wzajemności zakochana w Cezarym, otruta przez rywalkę strychniną w wyniku tragicznej pomyłki;

WANDA OKSZYŃSKA - 16-letnia siostrzenica żony rządcy Turzyckiego, brak zdolności do matematyki nadrabiała ogromnym talentem muzycznym, była uzdolnioną pianistką, niezrównoważona psychicznie i zakochana w Cezarym otruła z zazdrości swoją domniemaną rywalkę;

LAURA KOŚCIENIECKA - piękna wdowa po zmarłym przed dwu laty pisarzu, mieszka razem z teściową w jego majątku w Leńcu, do którego rości pretencje dwojka dzieci Kościenieckiego z pierwszego małżeństwa; zaręczona z nuworyszem Barwickim z przyczyn ekonomicznych, zakochana z wzajemnością w Cezarym; później żona Barwickiego

BARWICKI - jej narzeczony, później mąż

ANTONI LULEK - znajomy Cezarego, anemik i astmatyk, komunista-ideowiec

Bogumił Jastrun - znajomy Seweryna, przechowywał w Moskwie jego walizkę

inzynier Białynia - przewodnik pociagu do Polski, dawny znajomy Seweryna

Jędrek - stajenny Wielosławskich (też uczestniczył w wojnie jako adiutant)

pani Wielosławska - matka Hipolita

Michał Skalnicki - wuj Hipolita

Aniela i Wiktoria - ciotki Wielosławskich

Maciejunio - stary służący Wielosławskich

Wojciunio - stary kucharz Wielosławskich, jąkała

Gruboszewski - ekonom z folwarku Chłodek

Pan Storzan - sparaliżowany magnat, właściciel palacu w Odolanach

Buławnik - współlokator Cezarego

5. Koncepcje naprawy Polski w "Przedwiośniu"

Wszystkie te koncepcje poznaje i ustosunkowuje się do nich Cezary Baryka. Żadna z nich nie przekonuje go całkowicie. 

• Utopijna koncepcja "szklanych domów". (Seweryn Baryka)
• Pozytywistyczna koncepcja utrzymania państwowości i stopniowego wprowadzania reform: walutowej, agrarnej, szkolnictwa, zdrowia, armii.  (Szymon Gajowiec)
• Komunistyczna koncepcja zakłada zniszczenie burżuazji i arystokracji, oddanie władzy robotnikom, równość klas społecznych i bezpaństwowość. (Antoni Lulek)

6. Interpretacja tytułu "Przedwiośnie"  

• Przedwiośnie w przyrodzie to pora roku przed wiosną, kiedy wszystko budzi się do życia, ale jednocześnie jest jeszcze szare, brudne, błotniste. Kluczowe wydarzenia w życiu Cezarego dzieją się właśnie o przedwiośniu: 

- Cezary przekracza granice Polski i żegna się z wizja szklanych domów
- Cezary idzie samotnie naprzeciw oddziałom policji (ostatnia scena)

• Przedwiośnie w przenośni oznacza początek czegoś, zaranie, powijaki, pierwsze próby, okres przed rozkwitem itp.
• Tytuł "Przedwiośnie" w powieści ma znaczenie symboliczne, bo dotyczy okresu w Polsce tuż po odzyskaniu niepodległości, kiedy wszystko jest zniszczone, zrujnowane, zaniedbane, a jednocześnie czekające na rozkwit.

7. Jak rozumieć ostatnią symboliczną scenę?

Jej interpretacja nasuwa szereg wątpliwości i przemyśleń.

• Co Cezary robi w pierwszym szeregu manifestacji, wśród działaczy komunistycznych, pod rękę z Lulkiem? Przecież wykpił na zebraniu ich ideologię i został potraktowany jak wróg klasowy.  

• Dlaczego jest w mundurze wojskowym, budząc tym zainteresowanie policji? Przecież to wyraźny sygnał, że walczył z bolszewikami w 1920r. więc jest antykomunistą.

• Dlaczego odłącza się od manifestacji i idzie sam na kordon policji? Czyżby chciał podkreślić, że on tu indywidualnie, a nie jako działacz rewolucyjny? A może po prostu idzie na pewną śmierć, bo tuż przedtem ostatecznie rozstał się z Laurą, więc kierują nim emocje silniejsze niz instynkt przetrwania.  

• Dlaczego zatem autor podkreśla, że Cezary idzie oddzielnie, ale  na czele zbiedzonego tłumu? W takim kontekście wygląda przecież jak ich przywódca, rzecznik, przedstawiciel, delegat itp.

Te wszystkie wątpliwości nasuwają przypuszczenie, że mamy tu do czynienia z postawą bardzo młodego, nie do końca ukształtowanego człowieka, który nie potrafi jeszcze działać racjonalnie i podejmuje decyzje pod wpływem emocji. Współczuje biedakom, chciałby poprawy ich bytu, dlatego przyłącza się do manifestacji. Sympatyzuje z ruchem rewolucyjnym, choć poznał straszliwe konsekwencje rewolucji, więc spontanicznie zajmuje miejsce w pierwszym szeregu wśród działaczy. Samotny, odrzucony przez ukochaną, nie mogąc odnaleźć celu i sensu życia - idzie na śmierć tak samo spontanicznie, jak robił to do tej pory w różnych sytuacjach.  

Niektórzy interpretują tę scenę jako ostrzeżenie młodzieży przed przyłączeniem się do komunistów. Hmmm.....

CO TRZEBA WIEDZIEĆ O "NIE-BOSKIEJ KOMEDII"

Nie-boska komedia online 

1. Co to jest Nie-Boska komedia? 

To dramat romantyczny Zygmunta Krasińskiego (1812-1859) - poety uznawanego za trzeciego wieszcza epoki romantyzmu (obok Mickiewicza i Słowackiego). Napisany w 1833 r. a wydany dwa lata później w Paryżu. Zaplanowany początkowo jako pierwsza część trylogii pt. Ojciec.

2. Okoliczności powstania utworu

Zachęcam do zapoznania się z bardzo ciekawym życiorysem autora. Jego ojciec, generał Wincenty Krasiński, był wiernym poddanym cara i wielkim przeciwnikiem powstania listopadowego, dlatego zabronił synowi udziału w tym narodowym zrywie. Zygmunt posłuchał ojca, ale rozterki wewnętrzne go nie opuściły. W ramach usprawiedliwienia swojej postawy napisał utwór, który pokazuje, jak straszliwe konsekwencje niesie każda rewolucja. (Przypominam, że i Mickiewicz napisał "Dziady III", żeby usprawiedliwić klęskę  powstania  i swoją w nim nieobecność). 

3. Skąd taki tytuł? 

Na pierwszy rzut oka widać, że autora zainspirowała Boska komedia - śreniowieczny poemat Dantego o wędrówce poety w zaświaty do Piekła, Czyśćca i Raju. Przesłaniem utworu jest chęć nakłonienia ludzi do cnotliwego i moralnego życia. 

Tytuł Nie-Boska komedia można więc interpretować jako 

• uznanie, że historia cywilizacji to dzieło nie Boga, lecz ludzi wyposażonych przez Niego w wolną wolę;
• sugestię, że opisane w dramacie wydazrenia są sprzeczne z boskimi planami.

Warto jednak zwrócić uwagę na wiarę autora w siłę Opatrzności, co obrazuje ostatnia scena - wizja Chrystusa-mściciela.

4. O czym to jest, czyli tematyka utworu:

Fabuła utworu dotyczy losów arystokraty - hrabiego Henryka. Poznajemy go najpierw jako męża i ojca, który nie potrafi pogodzić życia rodzinnego z przekonaniem o swojej artystycznej misji. Następnie staje on na czele obozu arystokracji przeciwko zbuntowanemu ludowi i w obliczu nieuchronnej klęski popełnia samobójstwo. Zatem w cz. I i II - mamy dramat poety i rodziny,  a w cz. III i IV -  obraz rewolucji społecznej.

5. Budowa utworu:

Jeśli nie mieliście w dłoni książki, łatwo możecie zostać złapani na niewiedzy, ponieważ ten dramat nie składa się ze scen (jak Dziady), tylko z fragmentów oddzielonych od siebie gwiazdkami. Ponadto całość dzieli się na cztery części, a każda część rozpoczyna się poetyckim komentarzem dotyczącym bohaterów lub wydarzeń. Cz. I i II to dramat rodzinny, cz. III i IV - dramat społeczny. W sumie to jakieś 75 stron do przeczytania, ale choć tekst niełatwy, nasycony metafizyką i filozofią - to dla chcącego nic trudnego i przy odrobinie dobrej woli da się zrozumieć, tym bardziej, że jest pisany prozą. 

6. Czas i miejsce akcji:

Jako że mamy do czynienia z dramatem romantycznym, akcja jest rozciągnięta na lata i toczy się w różnych miejscach. Brak wskazówek dotyczących konkretnych dat, możemy tylko określić upływ czasu. 

- cz. I trwa ok. 1 roku - od ślubu do narodzin Orcia, jego chrztu i śmierci Żony;

- cz. II trwa ok. 4 lat, a zaczyna się 10 lat po cz. I - od wizyty na cmentarzu w 10 rocznicę śmierci Żony do ślepoty Orcia w 14 roku życia; 

- cz. III i IV rozgrywa się w nieokreślonym czasie - przez co zyskuje charakter uniwersalny (te wydarzenia mogłyby się toczyć zawsze i wszędzie)

Miejsce akcji jest związane z wydarzeniami:

cz. I -  kościół, wnętrze domu, ogród, dzikie ustronia, szpital obłąkanych

cz II - cmentarz, wąwóz górski, dom Hrabiego

cz. III - obóz rewolucjonistów,komnata w domu Hrabiego

cz. IV - zamek Świętej Trójcy

7. Bohaterowie:

Pan Młody, Mąż, Hrabia Henryk - bogaty arystokrata, poeta, w końcowych scenach ma 36 lat

Panna Młoda, Żona, Głos w górze (Maria) - nieszczęśliwa, odrzucona żona Henryka

Orcio (Jerzy Stanisław ) - syn Henryka i Marii, w końcowych scenach ma ponad 14 lat

Ojciec Chrzestny -  chrzestny Orcia, później negocjator warunków kapitulacji

Jakub - osobisty służący Hrabiego Henryka

Pankracy - dyktator powstania ludu

Leonard - jeden z przywódców powstania, prorok "nowej wiary"

Bianchetti - włoski generał, geniusz strategii

Herman - syn filozofa wyświęcony przez Leonarda na zbójcę

Przechrzta - jeden z Żydów, którzy przeszedł z judaizmu na chrześcijaństwo 

oraz mnóstwo postaci drugoplanowych - realnych i metafizycznych

8. Przebieg wydarzeń w punktach:

Część pierwsza (akcja trwa ok. 1 roku - od ślubu do chrzcin Orcia i śmierci Żony)

Poetycki komentarz: Apostrofa do romantycznego poety, którego twórczość oddaliła się od życia, który nie potrafi czuć i kochać. Przez ciebie płynie strumień piękności, ale ty nie jesteś pięknością.

• Anioły zsyłają Hrabiemu Henrykowi dobrą żonę, a siły zła - pokusę w postaci Dziewicy Poezji.
• Henryk żeni się z Marią.
• Wkrótce odkrywa, że nie kocha żony, tylko Dziewicę.
• Rodzi się Orcio.
• Henryk odchodzi od żony i idzie za Dziewicą.
• Podczas chrztu Orcia jego matka, obłąkana rozpaczą, zaklina syna, aby został poetą, a wtedy ociec go pokocha.
• Henryk odkrywa, że Dziewica to upiór zesłany przez siły zła.
• Po powrocie do domu Henryk dowiaduje się, że jego żonę odwieziono do domu dla obłąkanych.
• Henryk odwiedza żonę, która umiera na jego rękach.

Część druga ( akcja trwa ok. 4 lat - od 10 rocznicy śmierci Żony  do oślepnięcia 14-letniego Orcia)

Poetycki komentarz: apostrofa do Orcia, niezwykłego kilkuletniego dziecka, wszechstronnie uzdolnionego, obdarzonego wdziękiem i urodą, ale rozmarzonego, zadumanego - innego niż wszystkie dzieci w jego wieku, będącego przedmiotem troski swego ojca.

• Dziesięcioletni Orcio z ojcem odwiedzają grób matki, którą syn często widuje we śnie i cytuje usłyszane od niej słowa.

Ja napoję /Usta twoje /Dźwiękiem i potęgą,

Czoło przyozdobię /Jasności wstęgą,

I matki miłością /Obudzę w tobie

Wszystko, co ludzie na ziemi, anieli w niebie

Nazwali pięknością, —

By ojciec twój, / O synku mój! / Kochał ciebie 

Posłuchajcie, jaki piękny utwór do tych słów stworzył duet Wanda Warska - Andrzej Kurylewicz: 

Wanda Warska - Kołysanka

• Podczas spaceru Hrabia dyskutuje z Filozofem zwiastującym nadejście rewolucji.
• W górskim wąwozie Hrabia ma przeczucie, że jego syn wkrótce oślepnie. Mefisto zsyła mu wizję czarnego Orła, który zachęca Henryka do obrony wartości arystokracji.
• W wieku czternastu lat Orcio ślepnie, ale zaczyna widzieć "oczyma duszy" (zostaje poetą). 
• Orcio budzi się o północy i rozmawia z matką, wezwany lekarz stwierdza obłęd.

Część trzecia

Poetycki komentarz: Opis początków rewolucji: tłumy biedaków i przemawiający do nich Pankracy

• W szałasie odbywa się zebranie Przechrztów (Żydów, którzy przeszli na chrześcijaństwo, żeby przy okazji rewolucji zdradą  obalić Krzyż). oni panów zabiją po błoniach - (...) a my ich potem zabijem, powiesim
• Przywódca rewolucji, Pankracy, planuje spotkanie z Hrabią Henrykiem, którego uważa za groźnego przeciwnika i chce go przekonać do swoich racji. Ja chcę go widzieć - spojrzeć mu w oczy - przeniknąć do głębi serca - przeciągnąć na naszą stronę.
• Przechrzta zostaje wysłany w poselstwie do Henryka.
• Henryk zmusza Przechrztę, aby go oprowadził (w przebraniu) po obozie rewolucjonistów, który przypomina piekło Dantego. Spotykają po po kolei:

- ludzi tańczących wokół szubienicy

- Klub Lokajów

- Chór Rzeźników

- nierządnicę - zabójczynię własnego męża

- generała Bianchettiego

- umierającego rzemieślnika

- Chór Chłopów

- ruiny kościoła

- Leonarda - proroka "nowej wiary" - Wolności

- Chór Zabójców

- Hermana (syna filozofa) przyjmującego święcenia zbójeckie

- arystokratki tańczące na gruzach zamku

- Chór Filozofów

- Chór Artystów

• Hrabia Henryk przedstawia się Leonardowi jako morderca z klubu Hiszpańskiego.
• Pankracy odwiedza hrabiego Henryka w jego zamku i prowadzą dyskusję ideową, w której nie osiągają kompromisu.

Pankracy chce przekonać Hrabiego do idei rewolucji, żeby pozbyć się najbardziej trudnego i niebezpiecznego przeciwnika.

- nie wierzy w Boga, jest ateistą

- chce zbudować nowy świat na gruzach starego

- nowym Bogiem nazywa rewolucję

- wytyka dawnej arystokracji grzechy upadku moralnego:  okrucieństwa, oszustwa, chciwości, zbrodni, cudzołóstwa 

Hrabia Henryk gardzi "mieszczańskim synem" i uważa go za Antychrysta

- broni tradycji i wartości chrześcijańskich

- wierzy, że arystokracja otrzymała władzę z rąk samego Boga,

- wymienia zasługi arystokracji (ludzkość zawdzięcza jej dorobek cywilizacyjny i kulturowy, obronę przed wojnami, chorobami i głodem)

Część czwarta:

Poetycki komentarz: Opis zamku Świętej Trójcy, gdzie schronili się arystokraci. Jest świt, podnoszą się mgły, a pod zamek ciągnie Lud jak na Sąd Ostateczny.

• Hrabia Henryk przedarł się przez obóz chłopów, zabijając ich stu, a tracąc dwustu swoich ludzi. W katedrze zamkowej Arcybiskup powierza mu przywództwo zamku.  Arystokraci przysięgają wodzowi wierność.
• W obliczu nieuchronnej klęski arystokraci rozważają poddanie się i proponują Henrykowi układy, ale on uważa ich za zdrajców i straszy śmiercią.
• Orcio w lochach przedstawia ojcu wizję sądu nad nim. Glosy przepowiadają rychłą śmierć Henryka i wieczne potępienie:  "Za to, żeś nic nie kochał, nic nie czcił prócz siebie i myśli twych, potępion jesteś, potępion na wieki!"
• Do zamku przybywa Ojciec Chrzestny (Orcia), by w imieniu Pankracego  negocjować warunki kapitulacji. Arystokraci wypowiadają posłuszeństwo Hrabiemu, ale on ma za sobą wojsko i nie zgadza się na poddanie twierdzy. 
• Kiedy zabrakło pocisków, Hrabia żegna się z Orciem. Syn mówi, że słyszał glos matki, która wzywała go do siebie. W chwilę poźniej pada trafiony kulą. 
• Umierający Jakub przeklina pana za to, że skazał obrońców na śmierć. Henryk nie chce, aby zwycięzcy go sądzili, więc skacze w przepaść ze słowami: Poezjo, bądź mi przeklęta, jako i ja sam będę na wieki!
• Pankracy skazuje na śmierć wszystkich ocalałych arystokratów, w tym Ojca Chrzestnego, który ich broni. Poszukuje Henryka i dowiaduje się, że popełnił on samobójstwo, co ocenia pozytywnie, gdyż tylko on dotrzymał słowa i nie poddał się. Kiedy rozmawia z Leonardem o potrzebie budowania nowego świata, nawiedza go wizja Chrystusa - mściciela, który poraża go jasnością. Ze słowami: Galilejczyku, zwyciężyłeś (Galilaee, vicisti) Pankracy umiera. 

9. Problemtyka utworu ( co wynika z treści):

Przesłanie utworu niesie ostatnia scena, kiedy w godzinie zwycięstwa rewolucji jej przywódca, Pankracy, umiera porażony światłem Chrystusa - mściciela. Tak Krasiński obrazuje ideę prowidencjalizmu (providentia „opatrzność”).  

Prowidencjalizm (chrześcijański)  jest poglądem historiozoficznym, w myśl którego losami świata i człowieka kieruje Opatrzność (Bóg). Wprawdzie człowiek ma wolną wolę, ale tylko w pewnym zakresie, więc kiedy przekroczy granice wyznaczone przez Boga, wtedy Stwórca będzie musiał interweniować, przywracając chrześcijański porządek. 

A cóż to jest ta historiozofia? To bardzo popularne w XIX w. przekonanie, że poprzez analizę przeszłości można określić przyszłe losy świata. 

Pamiętacie różne koncepcje narodowowyzwoleńcze popularne w epoce romantyzmu? Wallenrodyzm (Konrad Wallenrod), mesjanizm (Dziady III) i narodowy patriotyzm (Pan Tadeusz) w utworach Mickiewicza, czy idea winkelriedyzmu w Kordianie Słowakiego?  W Nie-Boskiej komedii autor nie podpowiada jak walczyć (lub cierpieć), tylko ostrzega, czym grozi atak na chrześcijański porządek świata i tradycyjne wartości. Mimo konieczności zmian społecznych nie wolno przekraczać pewnych granic. 

10. Motto i jego interpretacja

Dramat poprzedzony jest podwojnym mottem, a każde motto nie jest przypadkowym cytatem, tylko niesie informacje dotyczące przeslania utworu. 

• „Do błędów, nagromadzonych przez przodków, dodali to, czego nie znali ich przodkowie — wahanie się i bojaźń; — i stało się zatem, — że zniknęli z powierzchni ziemi i wielkie milczenie jest po nich”. (Bezimienny - prawdopodobnie sam Krasiński) - Jest to swoista krytyka arystokracji, która okrucieństwem i niesprawiedliwością doprowadziła poddany sobie lud do buntu. Tym samym wydała wyrok sama na siebie.
• „To be, or not to be, that is the question”. (Hamlet) - Hamletowskie "Być albo nie być" można rozumieć jako refleksję nad zagrożonym istnieniem arystokracji. Mimo grzechów Krasiński postrzega ją jednak jako warstwę, która nie powinna zginąć z uwagi na wielkie zasługi, jakie oddała poddanym. 

CO TRZEBA WIEDZIEĆ O ROZPRAWCE

Podniżej macie tzw. łopatologię, czyli w możliwie najprostszy sposób wyjaśniony schemat rozprawki. To lekcja dla ósmoklasistów, ale i uczniowie szkoły średniej mogą się  podszkolić, jeśli do tej pory mało ćwiczyli. 

1. Czym jest rozprawka? To dłuższa wypowiedź pisemna, w której zajmujecie stanowisko wobec problemu zawartego w temacie, po czym dowodzicie swoich racji przy pomocy argumentów popartych przykładami. Ile razy dyskutowaliście z kolegami o wyższości swojej ulubionej drużyny piłkarskiej nad rywalami? Ile razy przekonywaliście mamę, że możecie pójść na dyskotekę albo pojechac na obóz?  Rozprawka to właśnie rodzaj waszego głosu w dyskusji, tylko wypowiedź musi być przemyślana, logiczna, uporządkowana i poprawna językowo. 

2. Jak jest zbudowana rozprawka?  Jak każda wypowiedź składa się z trzech części: wstępu, rozwinięcia i zakończenia, ale zawiera charakterystyczne elementy, o których nie wolno zapomnieć, czyli tezę i argumenty. 

1) WSTĘP (jeden akapit)  - odniesienie się do tematu w kilku zdaniach i postawienie tezy lub hipotezy. TEZA (lub hipoteza) -  zajęcie stanowiska wobec problemu zawartego w temacie (lub stwierdzenie, że nie ma się pewności co do swojego stanowiska). UWAGA! Bardzo ważne jest podkreślenie własnego stanowiska przy pomocy zwrotów typu: sądzę, uważam, jestem przekonany, nie mam pewności, zastanawiam się, przypuszczam itp.

2) ROZWINIĘCIE - ARGUMENTACJA (trzy akapity) - tu muszą się pojawić trzy argumenty poparte przykładami.

3) ZAKOŃCZENIE (jeden akapit) - podsumowanie rozważań i potwierdzenie (lub postawienie) tezy. 

3. O co chodzi z tą logiką wypowiedzi?  To trudne i łatwe jednocześnie. Po prostu nie możecie nigdy zapomnieć o problemie i swoim stanowisku wobec niego. Jeśli wasza teza brzmi: Uważam, że bohaterowie literaccy godni zapamiętania to ci, którzy mogą być dla nas wzorem, nie przywołujcie postaci Balladyny czy Senatora Nowosilcowa!!! Natomiast spokojnie możecie je przywołać, jeśli postawicie tezę:  Uważam, że bohaterowie literaccy godni zapamiętania to ci, którzy wywarli na mnie największe wrażenie. Bo co innego wrażenie (pozytywne, ale i negatywne), a co innego - wzór do naśladowania. Uważajcie na to, co chcecie udowodnić. Nie twórzcie argumentów na siłę, bo akurat tylko taki utwór czy bohatera pamiętacie. Zły argument i tak zostanie odrzucony przez egzaminatora.

 4. Czym się różni argument od przykładu?  Najczęściej spotykany błąd to zaczynanie argumentacji od przykładu, czyli powoływanie się na lekturę bez wcześniejszego  uogólnienia. Argument to ogólne stwierdzenie odnoszące się do tezy, nie może zawierać żadnych danych z lektury. Najpierw formułujemy nasze przekonanie, a potem ilustrujemy je przykładem. Ale uwaga: w głowie powinny najpierw pojawić się przykłady, jakimi dysponujemy, a potem myślimy, czego dowodem jest dany przykład. Jeśli najpierw sformułujemy argument, możemy mieć kłopot ze znalezieniem przykładu. 

Np. Wiem, że Scrooge był człowiekiem zimnym, wyrachowanym i okrutnym, bo żył bez miłości. Formułuję więc najpierw stwierdzenie ogólne, czyli argument, np. Ludzie żyjący bez miłości nie potrafią dać jej innym. Teraz powołuję się na przykład z lektury i opisuję krótko, o co chodzi z tym Scrooge'm. Jasne?

5. Przykładowy schemat rozprawki z tezą: 

Temat: Czy warto kochać, jeśli miłość może przynieść cierpienie?  

Wstęp: W literaturze spotykamy wiele rodzajów miłości. Każda z nich niesie w sobie ryzyko cierpienia, bo przecież może zakończyć się tragicznie. Gdybyśmy jednak zrezygnowali z miłości ze strachu przed bólem, jaki może przynieść, przestalibyśmy istnieć jako gatunek. 

Przypominamy sobie utwory o miłości (lub jej braku): np. Romeo i Julia, Opowieść wigilijna, Quo vadis, Dziady II - Dziewczyna, Pan Tadeusz, (szkoła średnia - np. Lalka, Antygona, Nie-Boska komedia, Zbrodnia i kara, Dżuma). Zastanawiamy się, czego dowodzi postawa bohaterów. 

Teza: Uważam, że warto kochać, niezależnie od tego, co przyniesie nam przyszłość.  Postaram się to udowodnić przykładami z literatury.

Zacznę od..., po pierwsze,   

Argument 1: Człowiek, który świadomie rezygnuje z miłości, bo boi się bólu, staje się zgorzkniały, obojętny  i okrutny. Tu przywołujecie przykład Ebenezera Scrooge'a, który dopiero po przemianie zaznał szczęścia.

Kolejnym argumentem..., po drugie..., przejdę teraz..., 

Argument 2: Miłość bywa uczuiem tak silnym, że nic oprócz niej się nie liczy, a życie bez ukochanej osoby przestaje mieć wartość. Tu przywołujecie przykład Romea i Julii, którzy popełnili samobójstwo, nie mogąc żyć bez siebie.  

Na koniec..., jeszcze jednym argumentem..., ostanim argumentem..., 

Argument 3: Miłość potrafi pokonać wszelkie przeszkody,  uczynić czlowieka silniejszym  i lepszym. Tu przywołujecie przykład Marka Winicjusza, który z miłości do Ligii został chrześcijaninem.

Zakończenie: Podsumowując moje rozważania..., Jak widać z powyższych argumentów...,  Po przeanalizowaniu problemu widzę wyraźnie...   - tu następuje potwierdzenie tezy.

6, Przykładowe tematy roprawek:

Spróbujcie w podobny sposób przeanalizować dowolny temat z arkuszy egzaminacyjnych. Zobaczycie, że ćwiczenie czyni mistrza. 

1) Łatwiej pokonać każdą trudność, gdy dąży się do swojego wymarzonego celu. Czy zgadzasz się z tym poglądem?

2) Czy w relacjach międzyludzkich lepiej kierować się sercem czy rozumem? 

3) W każdym jest coś, co zasługuje na podziw innych. Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem?

4) Napisz rozprawkę, w której rozważysz trafność stwierdzenia, że w trudnej sytuacji człowiek poznaje samego siebie. 

5) Czy zgadzasz się, że wspomnienia to jedyny wehikuł czasu, jakim dysponujemy? 

6) Chodzenie z głową w chmurach to nieodłączna cecha młodości.

7) Optymizm i zaufanie do ludzi utrudniają czy ułatwiają nam życie?